Decyzja o umieszczeniu bliskiego w Domu Pomocy Społecznej (DPS) jest często wyrazem troski – chcemy zapewnić profesjonalną całodobową opiekę, rehabilitację i bezpieczeństwo. Równolegle pojawia się jednak twardy dylemat finansowy: ile to naprawdę kosztuje i kto pokryje rachunek? Średni koszt utrzymania jednego mieszkańca przekroczył w 2025 r. 7 tys. zł miesięcznie, a w niektórych województwach sięga już 10 tys. zł.  Choć media powtarzają hasło „70 % emerytury”, praktyka bywa bardziej złożona – od nowych progów dochodowych po katalog zwolnień całkowitych.§ Czy trzeba ponosić opłaty za pobyt członka rodziny w DPS?

Czy trzeba ponosić opłaty za pobyt członka rodziny w DPS?

Opłaty w DPS w 2025 r. – kto, kiedy i dlaczego płaci?

Art. 61 ustawy o pomocy społecznej ustanawia trzy-stopniową drabinę płatników: mieszkaniec, jego małżonek lub zstępni przed wstępnymi oraz – w ostatnim rzędzie – gmina, która skierowała osobę do DPS. Model ten ma charakter subsydiarny: najpierw osoba zainteresowana, potem rodzina, a dopiero na końcu wspólnota samorządowa. Dane resortu pokazują, że tylko niespełna 10 % pensjonariuszy otrzymuje faktyczne wsparcie finansowe krewnych, więc najczęściej ciężar spada na budżety gmin.  Obowiązek zapłaty rodzi się z dniem przyjęcia do placówki i biegnie niezależnie od ewentualnych sporów co do wysokości kwoty. Brak uregulowania należności skutkuje powstaniem zaległości publicznoprawnej podlegającej egzekucji administracyjnej. 

Ile to kosztuje? Limit 70 % dochodu mieszkańca i nowe progi 3030/2469 zł

Pensjonariusz finansuje opłatę do wysokości 70 % własnego dochodu – potrącanych najczęściej z emerytury lub renty – co wynika wprost z art. 61 ust. 1 pkt 1.  Od 1 stycznia 2025 r. podniesiono kryteria dochodowe: 1010 zł (osoba samotna) i 823 zł (osoba w rodzinie). Ich trzykrotność – 3030 zł oraz 2469 zł – wyznacza próg, po którym do zwrotu kosztów włączają się małżonek lub zstępni.  Po opłacie dochód zobowiązanego nie może spaść poniżej 300 % wspomnianych kryteriów, co chroni rodzinę przed zepchnięciem poniżej minimum egzystencji.

Obowiązki rodzinne: małżonek, dzieci, wnuki – kiedy spada na nich rachunek

Krewni dopłacają jedynie, gdy ich dochody przekraczają progi 3030 zł lub 2469 zł.  OPS rozpoczyna procedurę od propozycji umowy; prezentacja dokumentacji wydatków i sytuacji życiowej pozwala wynegocjować niższe raty. W przypadku odmowy zawarcia umowy, ale zgody na wywiad środowiskowy, o wysokości opłaty decydują dochody i możliwości członka rodziny.  Jeśli krewny odmawia także wywiadu, organ ustali dopłatę w decyzji administracyjnej, proporcjonalnie dzieląc brakującą kwotę pomiędzy wszystkich zobowiązanych. Zwolnienie z opłaty następuje m.in. w sytuacji rażącego naruszenia obowiązku alimentacyjnego przez mieszkańca lub samotnego wychowywania dziecka. 

Zwolnienia i ulgi: przypadki, w których gmina przejmuje koszt pobytu

Ustawa zawiera katalog zwolnień całkowitych i częściowych. Na wniosek i po pozytywnym wywiadzie środowiskowym organ może zredukować lub anulować opłatę z powodu długotrwałej choroby, bezrobocia, klęski żywiołowej albo gdy zobowiązany już finansuje pobyt innego krewnego.  W przyszłym półroczu planowane jest rozszerzenie obligatoryjnych zwolnień o osoby, które przekazały nieruchomość w ramach dożywocia lub padły ofiarą oszustw majątkowych – projekt jest w trakcie konsultacji. 

Procedura ustalania opłaty i dochodzenia roszczeń – krok po kroku

1. Wywiad środowiskowy – brak współpracy skutkuje naliczeniem pełnej różnicy między kosztem DPS a 70 % dochodu mieszkańca. 
2. Umowa – pozwala rozłożyć płatność lub ustalić raty; warto wprowadzić klauzulę waloryzacyjną.
3. Decyzja administracyjna – przy jej wydaniu przysługuje odwołanie do SKO i skarga do WSA; około 25 % decyzji ulega korekcie z powodu błędów rachunkowych. 
4. Egzekucja – zaległość staje się długiem publicznoprawnym; gmina egzekwuje ją zgodnie z przepisami egzekucji administracyjnej.
5. Kontrola sądowa – NSA potwierdził, że organ musi pozostawić zobowiązanemu kwotę 300 % kryterium dochodowego na życie. 
6. Zmiana sytuacji – każda istotna zmiana dochodu uprawnia do ponownego wniosku o ustalenie wysokości opłaty.

Zachęcamy do skorzystania z naszych usług dostępnych na: www.kpi.com.pl

§ Czy trzeba ponosić opłaty za pobyt członka rodziny w DPS?

^{Niniejszy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny i ogólny. Nie stanowi porady prawnej ani nie zastępuje indywidualnej konsultacji z profesjonalnym prawnikiem. Wszelkie decyzje prawne powinny być podejmowane wyłącznie po uzyskaniu fachowej porady prawnej, dostosowanej do specyficznych okoliczności danej sprawy.}