Zwolnienie lekarskie (L4) w trakcie lub tuż po zakończeniu umowy-zlecenia wciąż budzi mnóstwo pytań: czy po wygaśnięciu zlecenia można dalej przebywać na L4? Kto wypłaca świadczenie i przez jak długo? Jakie dokumenty trzeba złożyć i w jakich terminach, żeby pieniądze faktycznie trafiły na konto? § L4 a koniec umowy-zlecenia
L4 a koniec umowy-zlecenia
L4 a koniec umowy-zlecenia: co dzieje się ze zwolnieniem i prawem do zasiłku?
Kluczowe jest, kiedy powstała niezdolność do pracy. Jeżeli L4 zaczęło się w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego (czyli jeszcze przed wygaśnięciem zlecenia), zachowujesz prawo do zasiłku po zakończeniu umowy — oczywiście do limitów ustawowych i z zastrzeżeniami z art. 13 ustawy zasiłkowej (m.in. brak nowego tytułu do ubezpieczenia chorobowego). Po ustaniu umowy płatnikiem będzie już ZUS. Natomiast jeśli choroba zaczyna się dopiero po zakończeniu zlecenia, zasiłek przysługuje, gdy łącznie spełnione są dwie przesłanki z art. 7: (1) niezdolność powstała nie później niż w ciągu 14 dni od ustania ubezpieczenia (albo — przy chorobie zakaźnej z opóźnionymi objawami — w ciągu 3 miesięcy) oraz (2) trwa nieprzerwanie co najmniej 30 dni. To „30 dni” dotyczy wyłącznie choroby powstałej po ustaniu ubezpieczenia — nie ma zastosowania, gdy L4 ruszyło wcześniej. Dodatkowo pamiętaj o limicie po ustaniu tytułu: co do zasady zasiłek za okres przypadający po zakończeniu ubezpieczenia przysługuje maksymalnie przez 91 dni (wyjątki poniżej). To ograniczenie nie zmienia ogólnego okresu zasiłkowego 182/270 dni, ale „odcina” część po ustaniu tytułu. Przykład: 50 dni choroby w trakcie zlecenia + 91 dni po — razem mieścisz się w 182 dniach.
Zleceniobiorca a prawo do chorobowego: dobrowolne chorobowe, okres wyczekiwania i to, kto płaci
U zleceniobiorcy ubezpieczenie chorobowe jest co do zasady dobrowolne. Oznacza to, że aby w ogóle mieć prawo do zasiłku, trzeba zostać zgłoszonym do chorobowego (ZUS ZUA) obok obowiązkowych składek emerytalno-rentowych. Podstawa prawna: art. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Dopiero wtedy biegnie okres „wyczekiwania”: 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia dla dobrowolnie ubezpieczonych (dla obowiązkowo ubezpieczonych — 30 dni). Wyjątki przewiduje art. 4 ustawy zasiłkowej oraz wytyczne ZUS (np. w razie przenoszenia ciągłości ubezpieczenia). Co ważne — zleceniobiorcy nie przysługuje „wynagrodzenie chorobowe” z art. 92 Kodeksu pracy (to instrument pracowniczy). Od pierwszego dnia niezdolności, po spełnieniu wyczekiwania, świadczeniem dla zleceniobiorcy jest zasiłek chorobowy. Płatnikiem może być albo zleceniodawca (jeśli jest płatnikiem zasiłków — co do zasady przy zgłoszeniu do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 osób), albo ZUS — a po ustaniu tytułu zawsze ZUS. W praktyce większość mniejszych podmiotów nie jest płatnikiem zasiłków, więc dokumenty trafiają do ZUS, a zleceniodawca przekazuje tylko Z-3a (zaświadczenie płatnika składek dla nie-pracownika). Dobrze zadbać o terminowe zgłoszenie do chorobowego (co do zasady w 7 dni od powstania obowiązku ubezpieczeń) i pilnować ciągłości, by nie „wyzerować” wyczekiwania.
Ile i jak długo: stawka (80%/100%), 91 dni po ustaniu tytułu, 182/270 dni i reguła „60 dni”
Wysokość zasiłku chorobowego dla zleceniobiorcy jest taka sama jak dla pracownika — liczymy go od podstawy wymiaru (co do zasady średni przychód stanowiący podstawę składek z 12 m-cy, po potrąceniu 13,71%). Od 1 stycznia 2022 r. zasiłek za okres pobytu w szpitalu wynosi 80% (wcześniej 70%). 100% przysługuje m.in. w ciąży, przy dawstwie komórek/tkanek/narządów, w razie wypadku w drodze do lub z pracy. Po ustaniu ubezpieczenia chorobowego obowiązuje limit 91 dni wypłaty zasiłku (nie dotyczy ciąży, gruźlicy i dawstwa, gdzie możesz otrzymywać zasiłek do 182 albo 270 dni — odpowiednio). Równolegle działa „globalny” okres zasiłkowy: 182 dni, a przy gruźlicy lub w ciąży — 270 dni. Do okresu zasiłkowego wliczamy następujące po sobie okresy niezdolności, gdy przerwa między nimi nie przekroczyła 60 dni — jeśli przerwa jest dłuższa, otwiera się nowy okres 182/270 dni. Uwaga: reguła 60 dni działa niezależnie od tego, czy chodzi o pracownika czy zleceniobiorcę — liczy się tytuł i ciągłość niezdolności. W praktyce więc możesz mieć łącznie np. 50 dni L4 w czasie trwania zlecenia + 91 dni po ustaniu tytułu (razem 141), ale nie przekroczysz ani 91 dni „po ustaniu”, ani 182/270 dni w całym ciągu chorobowym.
Dokumenty i procedura po zakończeniu zlecenia: co złożyć, gdzie i w jakim terminie
Po ustaniu umowy-zlecenia ZUS nie wypłaci zasiłku „z urzędu”. Trzeba zawnioskować. Po pierwsze, składasz ZAS-53 (wniosek o zasiłek chorobowy). Po drugie, płatnik (zleceniodawca) przekazuje do ZUS formularz Z-3a — to zaświadczenie płatnika składek, na podstawie którego ZUS wylicza podstawę wymiaru dla osoby niebędącej pracownikiem. Jeśli ubiegasz się o zasiłek za okres „po ustaniu tytułu”, dołączasz oświadczenie Z-10. Pamiętaj o terminach: roszczenie o wypłatę zasiłku przedawnia się po 6 miesiącach od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje. ZUS co do zasady wypłaca świadczenie nie później niż w 30 dni od złożenia kompletu dokumentów. Jeżeli e-ZLA jest już widoczne na PUE, nie musisz donosić papieru; ale gdy otrzymałeś zaświadczenie w trybie alternatywnym, dołącz je do wniosku. W tle płatnik (jeżeli nie jest płatnikiem zasiłków) ma swoje 7 dni na przekazanie Z-3a od chwili pojawienia się e-ZLA na PUE. Warto też upewnić się, że data powstania niezdolności i ciągłość L4 są spójne z warunkami art. 7 (14 dni/3 miesiące + co najmniej 30 dni nieprzerwanie), bo tego ZUS będzie pilnował szczególnie.
Kiedy ZUS odmówi wypłaty po ustaniu umowy? Najczęstsze błędy i bezpieczne praktyki
Nawet przy poprawnym L4 ZUS może odmówić zasiłku po ustaniu tytułu, jeśli zachodzi któraś z negatywnych przesłanek z art. 13. Najczęstsze: masz ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy; kontynuujesz albo podjąłeś po ustaniu tytułu działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia ubezpieczeniem chorobowym (np. nowa praca, nowe zlecenie „z chorobowym”) lub taką, która zapewnia wynagrodzenie za okres choroby; masz prawo do zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego; podlegasz obowiązkowo ubezpieczeniu w KRUS. Częsty błąd: za późne L4 po ustaniu (po 14 dniach, a przy chorobie zakaźnej po 3 miesiącach) albo brak 30 dni nieprzerwanej niezdolności — wtedy prawo nie powstaje; albo przerwanie choroby i „reset” ciągłości. W praktyce warto: (1) nie podejmować nowego tytułu ubezpieczeniowego, jeśli liczysz na zasiłek „po ustaniu”; (2) pilnować, by zwolnienia zachowały ciągłość; (3) złożyć ZAS-53 + Z-10 od razu i dopilnować, by zleceniodawca wysłał Z-3a; (4) pamiętać o 91-dniowym limicie po ustaniu tytułu (wyjątki: ciąża, gruźlica, dawstwo). Gdy 182/270 dni się wyczerpie, pozostaje wniosek o świadczenie rehabilitacyjne (do 12 miesięcy), ale już nie zasiłek chorobowy za ten sam ciąg chorobowy.
Zachęcamy do skorzystania z naszych usług dostępnych na: www.kpi.com.pl
§ L4 a koniec umowy-zlecenia
Niniejszy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny i ogólny. Nie stanowi porady prawnej ani nie zastępuje indywidualnej konsultacji z profesjonalnym prawnikiem. Wszelkie decyzje prawne powinny być podejmowane wyłącznie po uzyskaniu fachowej porady prawnej, dostosowanej do specyficznych okoliczności danej sprawy.