Będąc w faktycznej separacji, małżonkowie nadal funkcjonują w reżimie wspólności ustawowej, co oznacza nie tylko wspólne prawa do majątku, lecz także solidarne odpowiadanie za długi partnera – nawet gdy mieszkacie osobno. Prawo przewiduje jednak kilka narzędzi, które pozwalają chronić majątek przed rozwodem: notarialną intercyzę, sądową rozdzielność majątkową (również z datą wsteczną) czy podział majątku w trybie art. 567 k.p.c. Poniżej znajdziesz praktyczny przewodnik krok po kroku, oparty na najnowszym orzecznictwie SN i zmianach w kodeksach z 2024–2025 r. § Separacja – co z majątkiem?

Separacja – co z majątkiem?

Rozstanie bez rozwodu to w Polsce codzienność tysięcy par. Jedni zwlekają z pozwem, inni świadomie odkładają formalne zakończenie małżeństwa, licząc na poprawę relacji. Tymczasem majątek wspólny „żyje własnym życiem”: spłacane raty kredytu, nowe zakupy, a czasem – nowe długi. Jeżeli nie podejmiesz zawczasu działań, po latach może się okazać, że połowa zadłużenia drugiej strony spadnie również na Ciebie. Artykuł pokazuje, jak poruszać się w gąszczu przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.), Kodeksu cywilnego (k.c.) i Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.), aby bez rozwodu zabezpieczyć swój portfel, nieruchomości i przyszłość dzieci.

Faktyczna separacja a trwanie wspólności ustawowej

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje wspólność majątkowa obejmująca dorobek obojga małżonków (art. 31 § 1 k.r.o.). Jej istnienia nie przerywa nawet długotrwałe, całkowite rozstanie fizyczne ani zamieszkiwanie w różnych krajach. Oznacza to, że każda pensja, premie, ale i zaciągnięte kredyty automatycznie wchodzą do majątku wspólnego, dopóki nie nastąpi rozwód, separacja sądowa albo rozdzielność majątkowa. Co więcej, zgodnie z najnowszym orzecznictwem SN sama separacja faktyczna rzadko wystarcza do „automatycznej” intercyzy – potrzebne są dodatkowe ważne powody, np. poważne zagrożenie interesów finansowych jednego z małżonków. Warto zatem ocenić, jak dotychczasowy sposób gospodarowania majątkiem wpływa na Twoją sytuację kredytową oraz relacje z wierzycielami. Jeżeli partner od miesięcy zaciąga długi, każde kolejne zobowiązanie obciąża również Ciebie. By nie dopuścić do spirali odpowiedzialności, należy rozważyć formalne kroki, o których mowa w kolejnych częściach.

Ustanowienie rozdzielności majątkowej: umowa czy wyrok?

Najprostszą drogą jest notarialna umowa majątkowa małżeńska (intercyza). Wystarczy zgodna wola stron, wizyta u notariusza i opłata taksy. Od daty podpisania każdy zarabia i odpowiada majątkiem wyłącznie za siebie. Gdy zgody brak, pozostaje powództwo z art. 52 k.r.o., które można wnieść do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania pozwanego.Ważny powód to m.in. trwała separacja faktyczna, hazard, uzależnienie od kredytów czy ryzyko egzekucji komorniczej. Co istotne, sąd może – choć nie musi – cofnąć skutki wspólności nawet na datę sprzed złożenia pozwu, jeśli uzna, że już wtedy interesy powoda były poważnie zagrożone. Takie rozwiązanie chroni przed długami zaciągniętymi „na ostatnią chwilę” i ułatwia późniejszy podział majątku. Pamiętaj jednak, że cofnięcie daty wymaga wykazania wyjątkowych okoliczności i jest stosowane oszczędnie, aby nie pokrzywdzić wierzycieli.

Jak przeprowadzić podział majątku wspólnego przed rozwodem?

Podział możesz załatwić polubownie – w formie aktu notarialnego, jeśli w skład wchodzą nieruchomości – albo sądowo na podstawie art. 567 k.p.c. W trybie sądowym składasz wniosek do wydziału cywilnego (opłata stała 1 000 zł). Dołącz projekt podziału, wyceny i dowody nakładów z majątku osobistego. Sąd ustala skład i wartość masy, rozstrzyga o spłatach lub dopłatach oraz rozlicza nakłady, np. remonty finansowane z prywatnych środków jednego z małżonków. Postępowanie z reguły trwa od 8 miesięcy do 2 lat, ale przy zgodnym projekcie można je zamknąć na jednej rozprawie. Jeśli w grę wchodzą kredyty hipoteczne, pamiętaj o trzech krokach SEO-istotnych: (1) zaświadczenie z banku o saldzie, (2) wniosek o zdjęcie hipoteki w części, (3) aneks do umowy kredytowej; brak tych dokumentów często wydłuża sprawę o kolejne miesiące. Warto też od razu zgłosić roszczenia o zwrot nakładów (np. wkład w budowę domu z prywatnych środków) – później będzie to utrudnione.

Nierówne udziały – kiedy sąd może przyznać więcej jednemu z małżonków?

Zasadą jest równość udziałów (art. 43 § 1 k.r.o.). Jeżeli jednak jeden z małżonków ponosił główny ciężar utrzymania rodziny, inwestował czas lub środki w pomnażanie majątku, a drugi uchylał się od obowiązków, można żądać ustalenia nierównych udziałów. Sąd Najwyższy w wyroku z 4 stycznia 2025 r. potwierdził, że wieloletnia separacja faktyczna i brak wsparcia finansowego matki dzieci uzasadnia przyznanie 90 % majątku ojcu. Kluczowe jest wykazanie tzw. ważnych powodów i różnego stopnia przyczynienia się do powstania dorobku. Dowodami mogą być PIT-y, przelewy za kredyt, faktury remontowe, a nawet zeznania świadków o „urlopie” drugiego małżonka od życia rodzinnego. Przygotuj je już na etapie wniosku, bo sąd na pierwszym posiedzeniu często wzywa do uzupełnienia braków pod rygorem zwrotu.

Ochrona wierzycieli, dzieci i… własnych nerwów – praktyczne wskazówki

Złóż w sądzie wniosek o zabezpieczenie powództwa, by partner nie sprzedawał kluczowych aktywów w czasie procesu.
Jeżeli macie wspólny kredyt, po ustanowieniu rozdzielności poproś bank o aneks przenoszący odpowiedzialność na dłużnika głównego; inaczej egzekucja i tak obejmie Twoje dochody.
Ustal, gdzie i w jakiej formie przechowywane są dokumenty finansowe. Zgubione faktury lub umowy leasingu utrudnią rozliczenie nakładów.
Pomyśl o intercyzie przyszłej – jeśli planujesz nowy związek, rozdzielność można wprowadzić w dacie zawarcia kolejnego małżeństwa; projekt ustawy deregulacyjnej z maja 2025 r. przewiduje uproszczony, elektroniczny formularz umowy majątkowej.
Na koniec – ochrona dzieci. Zgodnie z najnowszą nowelą k.r.o. z 2023 r. rodzic, który zaspokaja potrzeby dziecka, może żądać zwrotu nadmiernie poniesionych wydatków w ramach rozliczeń między małżonkami.

Zachęcamy do skorzystania z naszych usług dostępnych na: www.kpi.com.pl

§ Separacja – co z majątkiem?

^{Niniejszy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny i ogólny. Nie stanowi porady prawnej ani nie zastępuje indywidualnej konsultacji z profesjonalnym prawnikiem. Wszelkie decyzje prawne powinny być podejmowane wyłącznie po uzyskaniu fachowej porady prawnej, dostosowanej do specyficznych okoliczności danej sprawy.}