Kobiety w ciąży są objęte szczególną ochroną prawną, ale w praktyce coraz częściej spotykają się z odmowami lub obniżeniem świadczeń z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. ZUS kwestionuje wysokość zadeklarowanych składek przedsiębiorczyń, podważa realność umów o pracę albo doszukuje się przerw w ubezpieczeniu chorobowym. Efekt? Brak wypłaty zasiłku chorobowego w ciąży, niższy zasiłek macierzyński lub wstrzymane świadczenia rehabilitacyjne. Czy warto wchodzić w spór z organem rentowym? Poniżej – spojrzenie praktyka procesowego, oparte na aktualnych przepisach oraz świeżym orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych. § Problemy z ZUS w ciąży, czy warto walczyć o świadczenia?

Problemy z ZUS w ciąży, czy warto walczyć o świadczenia?

Najczęstsze decyzje odmowne ZUS wobec przyszłych matek – skąd się biorą?

ZUS wydaje decyzje obniżające podstawę wymiaru składek, gdy obserwuje nagły wzrost zadeklarowanych kwot krótko przed ciążą. Organ powołuje się na art. 48 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który pozwala skorygować podstawę, gdy zadeklarowana kwota „rażąco odbiega” od przeciętnych dochodów z działalności. W praktyce takie decyzje dotyczą przedsiębiorczyń opłacających podwyższoną składkę chorobową tuż przed planowanym macierzyństwem. Podobnie ZUS odmawia wypłaty zasiłków kobietom zatrudnionym na kilku etatach, uznając część umów za pozorne – co potwierdził wyrok SN z 22 listopada 2023 r., I USKP 60/23  . Typowym problemem jest też stwierdzenie przerwania dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego po rozpoczęciu pobierania zasiłku macierzyńskiego, zgodnie z uchwałą 7 sędziów SN z 11 lipca 2019 r., III UZP 2/19  . Wreszcie ZUS potrafi skrócić okres zasiłkowy do 182 dni, ignorując, że w ciąży ustawowy limit wynosi 270 dni (art. 8 ustawy zasiłkowej)  .

Jakie przepisy chronią ciężarną i jej świadczenia – stan prawny 2025

Kluczowe akty to ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. 2023 poz. 2780)  oraz ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Pierwsza określa, że:

• zasiłek chorobowy w ciąży przysługuje do 270 dni (art. 8),
• zasiłek macierzyński obejmuje 20 tygodni urlopu macierzyńskiego + 41 tyg. urlopu rodzicielskiego, a łączna wysokość może wynieść 100%/70%/60% podstawy zależnie od wariantu wnioskowanego przez ubezpieczoną (art. 29–31).

Druga ustawa reguluje podleganie i ustanie ubezpieczenia chorobowego (art. 11 i 14) oraz upoważnia ZUS do weryfikacji podstawy składek (art. 48). W sferze prawa pracy ochronę stosunku pracy gwarantuje art. 177 § 3–4 KP: przedłużenie umowy do porodu i zakaz wypowiedzenia, z wyjątkiem upadłości lub likwidacji pracodawcy. Po wygaśnięciu stosunku pracy kobiecie przysługuje świadczenie w wysokości zasiłku macierzyńskiego (art. 30 ustawy zasiłkowej)  . Znajomość tych norm pozwala szybko ocenić, czy decyzja ZUS ma podstawę prawną.

Kluczowe orzeczenia: linia sądowa sprzyjająca ciężarnym

Orzecznictwo z ostatnich lat potwierdza, że warto iść do sądu. Wyrok SN z 5 marca 2024 r., II USKP 20/23, oddalił skargę kasacyjną organu rentowego i utrzymał korzystną dla ubezpieczonej podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego  . Z kolei postanowienie SN z 5 czerwca 2019 r., I UK 126/18, podkreśliło, że pobieranie zasiłku macierzyńskiego przerywa dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, ale nie uniemożliwia ponownego zgłoszenia po porodzie – istotne przy planowaniu kolejnej ciąży  . Sądy apelacyjne w 2024 r. w kilku wyrokach przyznały rację ciężarnym, wskazując, że samo podwyższenie składek nie świadczy o nadużyciu, jeżeli przedsiębiorczyni wykaże realną działalność i regularne wpływy na konto firmowe. Warto też powoływać się na linię „270 dni” – sądy konsekwentnie uchylają decyzje ZUS, które skracają ten okres bez analizy medycznej stanu ciąży  . Orzeczenia te budują przewidywalną praktykę i zwiększają szansę na wygraną.

Strategia odwołania od decyzji ZUS – krok po kroku

1. Termin – odwołanie wnosi się w ciągu 30 dni od doręczenia decyzji do właściwego sądu rejonowego (wydział ubezpieczeń społecznych) za pośrednictwem ZUS. Niedotrzymanie terminu można usprawiedliwić „szczególnymi okolicznościami” (art. 477^9 § 2 k.p.c.).
2. Analiza decyzji – zidentyfikuj podstawę prawną i dowody, na które powołał się organ.
3. Materiał dowodowy – gromadź:
   • ewidencję przychodów, faktury, wyciągi bankowe (przedsiębiorczynie),
   • listy obecności, świadectwa pracy, korespondencję z pracodawcą (umowy o pracę),
   • dokumentację medyczną potwierdzającą ciążę i niezdolność do pracy.
4. Argumentacja prawna – odwołując się, wskaż naruszenie konkretnych przepisów (np. art. 8 ustawy zasiłkowej lub art. 48 ust. 2 ustawy systemowej), powołaj aktualne orzeczenia SN oraz wykaż, że decyzja narusza zasadę zaufania obywatela do państwa.
5. Mediacja wewnętrzna – równolegle można złożyć wniosek o wznowienie postępowania w trybie art. 83 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej, gdy pojawiły się nowe dowody lub ZUS pominął opinię lekarza orzecznika.
6. Postępowanie sądowe – w praktyce warto złożyć wniosek o rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym w oparciu o zebraną dokumentację; przyspiesza to wydanie wyroku, co potwierdza przykład sprawy II USKP 20/23  .

Czy warto walczyć? Koszty, ryzyka i korzyści

Korzyści finansowe są wymierne: przeciętny zasiłek macierzyński liczony od minimalnej podstawy to ok. 3 100 zł brutto, ale przy podstawie 15 000 zł wzrasta do ~11 900 zł miesięcznie. Spór o 12 miesięcy świadczeń może więc oznaczać różnicę rzędu 100 000 zł. Koszty? Opłata od odwołania wynosi 0 zł, a jeśli przegrasz kasację w SN, maksymalne koszty zastępstwa ZUS to 240 zł – dokładnie tyle zasądzono w sprawie II USKP 20/23  . Ryzykiem jest czas – postępowanie w dwóch instancjach trwa średnio 12–18 miesięcy. Jednak zasiłek wraz z odsetkami otrzymasz po prawomocnej wygranej. Dodatkowo każdy wyrok przeciwko ZUS wzmacnia Twoją historię ubezpieczeniową i może zapobiec kolejnym decyzjom kwestionującym składki przy następnej ciąży. Statystyka orzeczeń (SN 2019–2025) pokazuje, że ok. 65% skarg ZUS jest oddalanych, gdy ubezpieczona przedkłada rzetelne dowody działalności i ciągłości ubezpieczenia  .

Przy relatywnie niskich kosztach i korzystnym orzecznictwie walka z ZUS o świadczenia w ciąży jest zazwyczaj opłacalna. Kluczem jest szybka reakcja, dobrze zbudowana teza procesowa oraz komplet dowodów potwierdzających legalne zatrudnienie lub faktyczne prowadzenie działalności. Jeśli potrzebujesz wsparcia – skonsultuj sprawę z radcą prawnym specjalizującym się w prawie ZUS; w procesach o zasiłki macierzyńskie profesjonalny pełnomocnik potrafi skrócić spór o kilka miesięcy i maksymalizować szanse na wygraną.

Zachęcamy do skorzystania z naszych usług dostępnych na: www.kpi.com.pl

§ Problemy z ZUS w ciąży, czy warto walczyć o świadczenia?

^{Niniejszy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny i ogólny. Nie stanowi porady prawnej ani nie zastępuje indywidualnej konsultacji z profesjonalnym prawnikiem. Wszelkie decyzje prawne powinny być podejmowane wyłącznie po uzyskaniu fachowej porady prawnej, dostosowanej do specyficznych okoliczności danej sprawy.}