Przesłuchanie podejrzanego stanowi kluczowy moment w postępowaniu karnym, mający istotny wpływ na dalszy przebieg sprawy. W obliczu zarzutów, podejrzany staje przed dylematem: czy składać wyjaśnienia, czy też skorzystać z prawa do milczenia? Decyzja ta jest niełatwa i wymaga gruntownego przemyślenia, ponieważ każda z tych opcji niesie ze sobą określone konsekwencje. § Przesłuchanie podejrzanego – wyjaśniać czy milczeć?
Przesłuchanie podejrzanego – wyjaśniać czy milczeć?
Prawo do milczenia jako fundament obrony
Prawo do milczenia stanowi jeden z filarów prawa do obrony w polskim systemie prawnym. Zgodnie z art. 175 § 1 Kodeksu postępowania karnego (k.p.k.), oskarżony ma prawo odmówić składania wyjaśnień lub odpowiedzi na poszczególne pytania bez konieczności podawania przyczyny. To fundamentalne uprawnienie chroni jednostkę przed przymusem samooskarżenia i jest ściśle związane z zasadą domniemania niewinności. Skorzystanie z prawa do milczenia nie może być interpretowane na niekorzyść oskarżonego ani stanowić podstawy do wyciągania negatywnych wniosków co do jego winy. W praktyce oznacza to, że organy ścigania oraz sądy nie mogą traktować milczenia jako dowodu winy.W orzecznictwie podkreśla się, że prawo do milczenia jest integralnym elementem prawa do obrony i jego naruszenie może prowadzić do uchylenia wyroku. Na przykład, w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2013 r., sygn. akt IV KK 116/13, stwierdzono, że naruszenie prawa do milczenia oskarżonego stanowi rażące naruszenie prawa procesowego, które może skutkować uchyleniem wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania. Warto również zaznaczyć, że prawo do milczenia przysługuje nie tylko na etapie postępowania sądowego, ale także w trakcie postępowania przygotowawczego, co ma na celu zapewnienie pełnej ochrony praw podejrzanego od momentu przedstawienia mu zarzutów.
Składanie wyjaśnień – szansa na przedstawienie własnej wersji wydarzeń
Decyzja o składaniu wyjaśnień daje oskarżonemu możliwość przedstawienia swojej wersji wydarzeń, co może wpłynąć na ocenę dowodów i przebieg postępowania. Jest to okazja do wskazania okoliczności łagodzących, podważenia wiarygodności zgromadzonych dowodów lub przedstawienia alibi. Jednakże należy pamiętać, że złożone wyjaśnienia stają się częścią materiału dowodowego i mogą być wykorzystane zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego.W związku z tym, przed podjęciem decyzji o składaniu wyjaśnień, warto skonsultować się z obrońcą, aby ocenić potencjalne ryzyko i korzyści takiego działania. W orzecznictwie podkreśla się, że wyjaśnienia oskarżonego mają istotne znaczenie dla ustalenia stanu faktycznego sprawy, jednak ich wiarygodność musi być oceniana w kontekście całokształtu zgromadzonych dowodów. Na przykład, w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2018 r., sygn. akt II AKa 149/18, zwrócono uwagę na konieczność krytycznej analizy wyjaśnień oskarżonego w świetle innych dowodów zgromadzonych w sprawie. Dlatego też, decyzja o składaniu wyjaśnień powinna być dobrze przemyślana i oparta na rzetelnej analizie sytuacji procesowej.
Konsekwencje składania fałszywych wyjaśnień
W polskim systemie prawnym oskarżony nie ponosi odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych wyjaśnień.Oznacza to, że nawet jeśli oskarżony świadomie wprowadza w błąd organy ścigania lub sąd, nie grozi mu za to dodatkowa kara. Jednakże takie działanie może negatywnie wpłynąć na ocenę jego wiarygodności przez sąd. W orzecznictwie wskazuje się, że świadome wprowadzanie w błąd organów ścigania może skutkować surowszym potraktowaniem podczas wymierzania kary. Na przykład, w wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 14 listopada 2018 r., sygn. akt II AKa 149/18, podkreślono, że składanie fałszywych wyjaśnień przez oskarżonego może być uznane za okoliczność obciążającą przy wymiarze kary. Dlatego też, mimo braku formalnych sankcji za składanie nieprawdziwych wyjaśnień, oskarżony powinien rozważyć, czy takie działanie nie przyniesie mu więcej szkody niż pożytku. Warto również pamiętać, że składanie fałszywych wyjaśnień może prowadzić do przedłużenia postępowania i zwiększenia jego kosztów, co również nie leży w interesie oskarżonego.
Rola obrońcy w procesie podejmowania decyzji
Obecność obrońcy na etapie przesłuchania podejrzanego jest nieoceniona, ponieważ pełnomocnik, znając szczegóły sprawy, może doradzić najlepszą możliwą strategię działania. Zgodnie z art. 245 § 1 Kodeksu postępowania karnego, podejrzany ma prawo korzystać z pomocy obrońcy, który może uczestniczyć zarówno w postępowaniu przygotowawczym, jak i sądowym. Rola obrońcy podczas przesłuchania polega przede wszystkim na dbaniu o przestrzeganie praw procesowych podejrzanego, w szczególności prawa do obrony oraz prawa do milczenia. Doświadczenie zawodowe obrońcy pozwala także na skuteczną ocenę zgromadzonych dowodów, co pomaga w wyborze optymalnej strategii obrony. Obrońca może doradzić, kiedy korzystniej będzie skorzystać z prawa do milczenia, a kiedy złożenie szczegółowych wyjaśnień przyniesie korzyści dla podejrzanego. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 lutego 2015 r. (sygn. akt II KK 276/14), naruszenie prawa do obrony poprzez nieumożliwienie podejrzanemu kontaktu z obrońcą podczas przesłuchania stanowi istotny błąj procesowy i może być podstawą uchylenia orzeczenia. Dlatego aktywna i świadoma rola obrońcy już na wczesnym etapie procesu pozwala na uniknięcie ryzyka procesowego i jest kluczowa dla zapewnienia uczciwego przebiegu postępowania karnego.
Strategia obrony a decyzja o składaniu wyjaśnień
Decyzja podejrzanego, czy skorzystać z prawa do milczenia, czy złożyć wyjaśnienia, powinna być zawsze przemyślanym elementem strategii obrony. Wybór ten może zaważyć na dalszym toku postępowania, zwłaszcza że nieostrożne lub przedwczesne wyjaśnienia mogą utrudnić późniejszą obronę. Strategia powinna uwzględniać analizę zgromadzonego materiału dowodowego, możliwe konsekwencje wyjaśnień, jak i fakt, czy podejrzany dysponuje silnymi dowodami przeciwnymi, mogącymi skutecznie podważyć ustalenia prokuratury. Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 22 maja 2017 r. (sygn. akt II AKa 342/17) wskazał, że decyzja o składaniu wyjaśnień lub milczeniu powinna uwzględniać indywidualne okoliczności sprawy oraz ogólną strategię procesową obrony. Jeśli dowody obciążające podejrzanego są niejednoznaczne lub możliwe do podważenia, milczenie może stanowić korzystne rozwiązanie, ograniczając możliwość niekorzystnych dla podejrzanego interpretacji jego wypowiedzi. W sytuacjach, gdy dowody są mocne, przemyślane wyjaśnienia mogą z kolei wpłynąć na zmniejszenie wymiaru kary. Ostatecznie wybór odpowiedniej strategii powinien być wynikiem współpracy podejrzanego z profesjonalnym obrońcą, który na podstawie doświadczenia oraz oceny ryzyka pomoże wybrać najkorzystniejsze rozwiązanie.
Podsumowując, decyzja o składaniu wyjaśnień lub skorzystaniu z prawa do milczenia jest kluczowa dla dalszego przebiegu postępowania karnego. Każda z tych opcji ma swoje zalety i wady, a ich wybór powinien być poprzedzony gruntowną analizą sytuacji procesowej oraz konsultacją z obrońcą. Pamiętajmy, że prawo do milczenia jest fundamentalnym elementem prawa do obrony i jego skorzystanie nie może być interpretowane na niekorzyść podejrzanego.
Zachęcamy do skorzystania z naszych usług dostępnych na: www.kpi.com.pl
§ Przesłuchanie podejrzanego – wyjaśniać czy milczeć?
Niniejszy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny i ogólny. Nie stanowi porady prawnej ani nie zastępuje indywidualnej konsultacji z profesjonalnym prawnikiem. Wszelkie decyzje prawne powinny być podejmowane wyłącznie po uzyskaniu fachowej porady prawnej, dostosowanej do specyficznych okoliczności danej sprawy.