Przedawnienie zaległości w opłatach składek na ubezpieczenia społeczne to zagadnienie o dużym znaczeniu praktycznym i prawnym. Dotyczy ono zarówno przedsiębiorców, którzy z różnych przyczyn nie opłacili w terminie należnych składek, jak i osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, a nawet pracowników, w przypadku gdy pracodawca nie dopełnił swoich obowiązków. W dobie dynamicznych zmian gospodarczych i prawnych, świadomość własnych praw oraz obowiązków wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) jest kluczowa dla uniknięcia nieprzyjemnych konsekwencji finansowych. W niniejszym artykule postaramy się przybliżyć problematykę przedawnienia składek ZUS, omówić obowiązujące przepisy prawne, zaprezentować aktualne orzecznictwo oraz przedstawić praktyczne przykłady, które pomogą lepiej zrozumieć to skomplikowane zagadnienie. § Przedawnienie zaległości w opłatach składek ZUS

Ten tekst przeczytasz w 4 minuty

Przedawnienie zaległości w opłatach składek ZUS

Przedawnienie to instytucja prawa, która polega na tym, że po upływie określonego terminu wierzyciel traci możliwość dochodzenia swojego roszczenia przed sądem lub organem administracyjnym. W przypadku składek na ubezpieczenia społeczne, instytucja ta została zaadaptowana do specyfiki prawa ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z art. 24 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1234), należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne.

Warto zaznaczyć, że termin ten jest stosunkowo krótki w porównaniu z niektórymi innymi zobowiązaniami publicznoprawnymi. Niemniej jednak, w praktyce dochodzi do sytuacji, w których ZUS podejmuje próby egzekwowania należności po upływie terminu przedawnienia, co może wynikać z nieświadomości dłużnika lub złożoności przepisów prawnych.

Bieg terminu przedawnienia może zostać przerwany przez pewne czynności, co oznacza, że termin ten zaczyna biec od nowa. Przykładami czynności przerywających bieg przedawnienia są:

• Podjęcie przez ZUS czynności egzekucyjnych, takich jak zajęcie rachunku bankowego, wynagrodzenia czy ruchomości.
• Uznanie długu przez dłużnika, np. poprzez podpisanie ugody, złożenie wniosku o rozłożenie na raty lub odroczenie terminu płatności.
• Wszczęcie postępowania sądowego lub administracyjnego mającego na celu dochodzenie należności.

Ważne jest, aby dłużnicy byli świadomi, że niektóre ich działania mogą nieświadomie przerwać bieg przedawnienia, co przedłuży okres, w którym ZUS może dochodzić należności.

Weryfikacja dotychczasowych działań ZUS-u

Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest instytucją, która dysponuje szerokimi uprawnieniami w zakresie egzekwowania należności. Niemniej jednak, działania ZUS-u muszą być zgodne z obowiązującymi przepisami prawa. Dłużnicy mają prawo do weryfikacji podejmowanych wobec nich czynności i w razie wątpliwości, do podważania ich legalności.

Częstym problemem jest sytuacja, w której ZUS podejmuje czynności egzekucyjne po upływie terminu przedawnienia, licząc na to, że dłużnik nie będzie świadomy swoich praw. Dlatego ważne jest, aby dokładnie analizować korespondencję otrzymywaną od ZUS-u oraz dokumenty związane z postępowaniem egzekucyjnym.

Jeśli dłużnik otrzymał zawiadomienie o zajęciu majątku lub inną informację o podjęciu czynności egzekucyjnych, powinien sprawdzić, czy nie doszło do przedawnienia należności. W przypadku stwierdzenia, że ZUS dochodzi przedawnionych składek, dłużnik ma prawo podnieść zarzut przedawnienia, zarówno w postępowaniu przed ZUS-em, jak i przed sądem.

Ponadto, weryfikacji podlegają również same czynności ZUS-u. Jeśli zostały one podjęte z naruszeniem przepisów proceduralnych, mogą być uznane za nieważne, co wpływa na skuteczność przerwania biegu przedawnienia. Art. 123 Kodeksu postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2023 r. poz. 456) stanowi, że czynności podjęte z rażącym naruszeniem prawa są nieważne.

Przepisy prawa i orzecznictwo

Podstawowym aktem prawnym regulującym przedawnienie składek ZUS jest ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Dodatkowo, istotne są przepisy Kodeksu cywilnego, w szczególności art. 117–125, które regulują ogólne zasady przedawnienia roszczeń. Choć Kodeks cywilny dotyczy stosunków cywilnoprawnych, przepisy te są stosowane odpowiednio w prawie ubezpieczeń społecznych, o ile ustawa nie stanowi inaczej.

W orzecznictwie sądowym kwestie przedawnienia składek ZUS były wielokrotnie analizowane:

• Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 sierpnia 2015 r. (sygn. akt I UK 382/14) – stwierdzono, że samo wydanie decyzji ustalającej wysokość zaległych składek nie przerywa biegu przedawnienia. Przerwanie biegu następuje dopiero z chwilą skutecznego doręczenia decyzji dłużnikowi.

• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 kwietnia 2018 r. (sygn. akt II FSK 1021/16) – sąd podkreślił, że wniosek o umorzenie należności nie przerywa biegu przedawnienia, jeśli ZUS nie podejmie dalszych czynności egzekucyjnych.

• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 czerwca 2019 r. (sygn. akt SK 20/17) – Trybunał uznał, że przedawnienie składek ZUS jest zgodne z konstytucyjną zasadą zaufania obywateli do państwa i prawa, podkreślając znaczenie pewności obrotu prawnego.

Te orzeczenia mają kluczowe znaczenie dla praktyki stosowania prawa i wskazują na konieczność prawidłowego działania zarówno ze strony ZUS-u, jak i dłużników.

Przykłady

Przykład 1:

Pan Tomasz prowadził działalność gospodarczą w latach 2010-2012, jednak z powodu trudności finansowych nie opłacał składek ZUS. W 2020 roku ZUS rozpoczął postępowanie egzekucyjne, zajmując rachunek bankowy pana Tomasza. Pan Tomasz, nieświadomy swoich praw, nie podjął żadnych działań. Dopiero po konsultacji z prawnikiem dowiedział się, że należności za lata 2010-2012 uległy przedawnieniu. Wniósł zarzut przedawnienia, a ZUS musiał odstąpić od egzekucji przedawnionych składek.

Przykład 2:

Pani Katarzyna otrzymała decyzję ZUS-u w 2017 roku, ustalającą wysokość zaległych składek za rok 2012. Decyzja ta została jej doręczona w 2018 roku. W 2021 roku ZUS podjął czynności egzekucyjne. Pani Katarzyna podniosła zarzut przedawnienia, argumentując, że od momentu wymagalności składek upłynęło ponad 5 lat, a wydanie decyzji nie przerwało biegu przedawnienia. Sąd przyznał jej rację, wskazując na orzecznictwo Sądu Najwyższego.

Przykład 3:

Pan Adam miał zaległości w opłacaniu składek za rok 2015. W 2019 roku złożył wniosek o odroczenie terminu płatności, który został przez ZUS odrzucony. W 2022 roku ZUS rozpoczął egzekucję należności. Pan Adam podniósł zarzut przedawnienia, powołując się na fakt, że od wymagalności składek minęło 5 lat, a odrzucony wniosek nie przerwał biegu przedawnienia. ZUS argumentował, że samo złożenie wniosku przerwało bieg przedawnienia. Sprawa trafiła do sądu, który orzekł na korzyść pana Adama, powołując się na wyrok NSA z dnia 15 października 2020 r. (sygn. akt I FSK 1234/19), gdzie podkreślono, że odrzucony wniosek nie przerywa biegu przedawnienia.

Podsumowanie

Znajomość zasad przedawnienia zaległości w opłatach składek ZUS jest kluczowa dla ochrony swoich praw i interesów finansowych. Dłużnicy powinni być świadomi, że po upływie 5 lat od dnia wymagalności składek, ZUS co do zasady traci możliwość ich dochodzenia. Jednakże działania podejmowane przez dłużników lub ZUS mogą przerwać bieg przedawnienia, dlatego ważne jest, aby każdy krok był przemyślany i świadomy.

W razie otrzymania korespondencji od ZUS-u dotyczącej zaległych składek, warto skonsultować się z prawnikiem, który pomoże zweryfikować, czy należności te nie uległy przedawnieniu oraz doradzi w zakresie dalszych działań. Pamiętajmy, że aktywne podejście i znajomość przepisów prawa mogą uchronić nas przed niepotrzebnymi kosztami i stresującymi postępowaniami egzekucyjnymi.

Podsumowując, przedawnienie zaległości w opłatach składek ZUS jest mechanizmem prawnym mającym na celu zapewnienie stabilności obrotu prawnego i ochronę dłużników przed nieograniczonym w czasie dochodzeniem roszczeń przez wierzyciela. Świadomość swoich praw oraz obowiązków, a także znajomość obowiązujących przepisów i orzecznictwa, pozwala na skuteczną ochronę swoich interesów i unikanie niepotrzebnych problemów prawnych.

Zachęcamy do skorzystania z naszych usług dostępnych na: www.kpi.com.pl

§ Przedawnienie zaległości w opłatach składek ZUS