Fundacja rodzinna to podmiot prawny o szczególnym charakterze, który został wprowadzony do polskiego porządku prawnego ustawą z dnia 26 lutego 2023 roku o fundacji rodzinnej (Dz.U. z 2023 r., poz. 326). Jej głównym celem jest ochrona oraz zarządzanie majątkiem rodzinnym przez pokolenia, a także zapewnienie stabilności finansowej najbliższym członkom rodziny fundatora. W praktyce, fundacja rodzinna pozwala na uniezależnienie majątku od osoby założyciela i jego ewentualnych zobowiązań osobistych, przy jednoczesnym zagwarantowaniu, że środki finansowe i inne aktywa pozostaną w rodzinie. § Fundacja rodzinna – czym jest i jakie pełni funkcje?

Ten tekst przeczytasz w 8 minut

Fundacja rodzinna – czym jest i jakie pełni funkcje?

Fundacja rodzinna łączy w sobie elementy instytucji charytatywnej i struktury biznesowej. Jest to podmiot, który nie prowadzi działalności gospodarczej w klasycznym sensie, lecz może czerpać dochody z majątku, którym zarządza. Mogą to być m.in. dywidendy z posiadanych udziałów w spółkach, dochody z nieruchomości czy zyski kapitałowe z inwestycji. Kluczowe jest to, że fundacja rodzinna działa w interesie beneficjentów – osób wskazanych przez fundatora, zazwyczaj członków rodziny. W praktyce oznacza to, że majątek gromadzony przez fundację jest zarządzany w sposób uporządkowany i kontrolowany, co może zabezpieczać interesy członków rodziny na długie lata.

Założenie fundacji rodzinnej ma na celu ochronę majątku przed rozproszeniem i przed zagrożeniami związanymi z niewłaściwym zarządzaniem, które mogłoby zaszkodzić kolejnym pokoleniom. W ten sposób fundacja rodzinna spełnia kluczową rolę w zapewnieniu długoterminowej stabilności majątku rodzinnego.

Na co zwrócić uwagę przy zakładaniu fundacji rodzinnej?

Zakładanie fundacji rodzinnej wiąże się z wieloma aspektami prawnymi i praktycznymi, które należy dokładnie przemyśleć przed podjęciem decyzji o jej powołaniu. Przede wszystkim kluczowe jest określenie celów fundacji oraz ustalenie, kto będzie beneficjentem jej działalności. Beneficjentami mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i podmioty prawne, ale najczęściej są to członkowie rodziny fundatora, którzy będą korzystać z dochodów generowanych przez fundację.

Ważnym elementem procesu zakładania fundacji rodzinnej jest także wybór i przeniesienie majątku, który będzie zarządzany przez fundację. Zgodnie z ustawą o fundacji rodzinnej, minimalna wartość majątku fundacji wynosi 100 000 złotych. Majątek ten może obejmować różne składniki, takie jak nieruchomości, udziały w spółkach, prawa autorskie czy zyski z inwestycji. Należy jednak pamiętać, że majątek wniesiony do fundacji rodzinnej nie może być już przedmiotem roszczeń wierzycieli fundatora, co stanowi istotną ochronę dla beneficjentów.

Przy zakładaniu fundacji rodzinnej warto zwrócić uwagę na strukturę organów zarządzających, takich jak zarząd czy rada nadzorcza, jeśli taka zostanie powołana. Konieczne jest także stworzenie statutu fundacji, który będzie regulował zasady jej funkcjonowania oraz określał uprawnienia poszczególnych organów i beneficjentów. Statut ten musi być zgodny z przepisami ustawy oraz z indywidualnymi oczekiwaniami fundatora.

Krok po kroku – jak założyć fundację rodzinną?

Założenie fundacji rodzinnej jest procesem wieloetapowym, który wymaga starannego zaplanowania. Oto kluczowe kroki, które należy podjąć, aby prawidłowo zarejestrować fundację rodzinną:

1. Decyzja o założeniu fundacji rodzinnej – pierwszy krok polega na podjęciu decyzji o powołaniu fundacji rodzinnej. Fundator, czyli osoba zakładająca fundację, musi dokładnie określić swoje cele oraz zidentyfikować beneficjentów, którzy będą korzystać z działalności fundacji.
2. Przygotowanie statutu – jednym z kluczowych dokumentów fundacji rodzinnej jest jej statut. Statut określa m.in. cele fundacji, zasady zarządzania majątkiem, prawa i obowiązki beneficjentów oraz sposób funkcjonowania organów fundacji. Dokument ten musi być zgodny z przepisami prawa oraz potrzebami fundatora.
3. Wniesienie majątku – fundator musi przenieść określony majątek do fundacji. Może to być gotówka, nieruchomości, akcje lub inne aktywa, których łączna wartość nie może być mniejsza niż 100 000 złotych.
4. Zarejestrowanie fundacji w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) – fundacja rodzinna musi zostać zarejestrowana w KRS, aby nabyć osobowość prawną. Wniosek o rejestrację fundacji składa się na specjalnym formularzu, do którego dołącza się statut oraz inne wymagane dokumenty.
5. Powstanie fundacji rodzinnej – po zarejestrowaniu fundacji w KRS, fundacja oficjalnie zaczyna funkcjonować. Od tego momentu może realizować swoje cele statutowe oraz zarządzać majątkiem przekazanym przez fundatora.
6. Powołanie organów fundacji – fundacja rodzinna musi posiadać organy zarządzające, które będą odpowiedzialne za jej bieżące funkcjonowanie. Może to być zarząd, rada nadzorcza lub inne organy wskazane w statucie.
7. Prowadzenie działalności zgodnie z celem fundacji – fundacja rodzinna, jako podmiot o określonych celach, musi działać zgodnie z zapisami statutu. Jej głównym zadaniem jest zarządzanie majątkiem w taki sposób, aby przynosił on korzyści beneficjentom.

Zaproszenia beneficjentów i zarządzanie fundacją rodzinną

Fundacja rodzinna działa w interesie beneficjentów, którzy są wskazani przez fundatora. Beneficjentami mogą być członkowie rodziny, ale także inne osoby fizyczne lub podmioty prawne. Zgodnie z przepisami ustawy, fundator może zaprosić do grona beneficjentów zarówno osoby pełnoletnie, jak i małoletnie, które będą otrzymywać korzyści z majątku fundacji. W praktyce zaproszenie beneficjentów odbywa się poprzez zapisy w statucie fundacji, który szczegółowo określa prawa i obowiązki beneficjentów oraz zasady podziału majątku.

Beneficjenci fundacji rodzinnej mogą otrzymywać różne świadczenia, w tym pieniężne lub rzeczowe, w zależności od decyzji fundatora. Ważne jest, aby fundacja działała zgodnie z ustalonymi zasadami i nie podejmowała działań sprzecznych z interesami beneficjentów. Oznacza to, że zarząd fundacji musi regularnie oceniać sytuację finansową fundacji oraz dbać o to, aby majątek był odpowiednio zarządzany i pomnażany.

Jednym z kluczowych elementów zarządzania fundacją jest przestrzeganie przepisów podatkowych, które regulują opodatkowanie dochodów fundacji oraz świadczeń przekazywanych beneficjentom. Warto zaznaczyć, że zgodnie z ustawą o fundacji rodzinnej, fundacja nie prowadzi działalności gospodarczej, co wpływa na zasady opodatkowania jej dochodów.

Przepisy prawne regulujące fundację rodzinną

Fundacja rodzinna jest nową instytucją w polskim prawodawstwie, wprowadzoną na podstawie ustawy z dnia 26 lutego 2023 roku o fundacji rodzinnej (Dz.U. z 2023 r., poz. 326). Ustawa ta szczegółowo określa zasady działania fundacji rodzinnej, definiuje jej strukturę organizacyjną oraz reguluje kwestie związane z zarządzaniem majątkiem i relacjami między fundacją a jej beneficjentami. Warto dokładnie zrozumieć przepisy prawne, które regulują funkcjonowanie fundacji rodzinnej, aby w pełni wykorzystać jej potencjał i uniknąć ewentualnych problemów prawnych.

Podstawa prawna – ustawa o fundacji rodzinnej

Ustawa o fundacji rodzinnej jest pierwszym aktem prawnym w Polsce, który wprowadza możliwość zakładania fundacji o charakterze rodzinnym. Dotychczas w polskim prawie fundacje były najczęściej kojarzone z działalnością charytatywną lub społeczną, natomiast fundacja rodzinna to podmiot o specyficznej funkcji, mający na celu ochronę majątku rodzinnego i jego przekazywanie kolejnym pokoleniom.

Ustawa ta definiuje fundację rodzinną jako osobę prawną, której celem jest zarządzanie majątkiem wniesionym przez fundatora oraz przekazywanie korzyści finansowych i rzeczowych beneficjentom, zgodnie z zapisami statutu fundacji. Co istotne, fundacja rodzinna nie jest klasycznym podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą, choć ustawa dopuszcza kilka wyjątków, o czym szerzej w dalszej części tego artykułu.

Struktura fundacji rodzinnej – organy fundacji

Zgodnie z przepisami ustawy, fundacja rodzinna musi mieć co najmniej dwa obligatoryjne organy: fundatora (który może być także organem jednoosobowym fundacji) oraz zarząd. Fundator, będący inicjatorem powstania fundacji, jest odpowiedzialny za jej założenie i przekazanie majątku. Może nim być osoba fizyczna, a fundacja rodzinna może być założona za życia fundatora lub po jego śmierci (w testamencie).

Zarząd jest organem wykonawczym fundacji, odpowiedzialnym za bieżące zarządzanie majątkiem oraz realizację celów fundacji, jak również za wypłacanie świadczeń beneficjentom. Fundator może także powołać radę nadzorczą, której zadaniem będzie nadzór nad działalnością zarządu, co jest szczególnie przydatne w przypadku większych struktur majątkowych.

W statucie fundacji, który jest jednym z najważniejszych dokumentów, fundator określa cele fundacji, zasady podziału majątku oraz prawa i obowiązki beneficjentów. Statut musi być zgodny z przepisami prawa, ale także precyzyjnie odpowiadać na potrzeby fundatora i rodziny, aby zapewnić zgodność działań fundacji z jej zamierzonym celem.

Majątek fundacji rodzinnej

Jednym z najważniejszych aspektów fundacji rodzinnej jest majątek, który fundator przenosi na rzecz fundacji. Ustawa wymaga, aby minimalna wartość majątku fundacji wynosiła co najmniej 100 000 złotych. Mogą to być środki finansowe, nieruchomości, udziały w spółkach, papiery wartościowe, a nawet prawa własności intelektualnej. Przekazanie majątku do fundacji następuje na zasadzie darowizny, co oznacza, że fundator przestaje być właścicielem tych składników, a ich prawnym zarządcą staje się fundacja.

Zgodnie z ustawą, fundacja rodzinna nie prowadzi działalności gospodarczej, jednakże istnieją pewne wyjątki. Fundacja może prowadzić działalność w zakresie zarządzania majątkiem, w tym poprzez najem nieruchomości, sprzedaż składników majątku, inwestowanie w papiery wartościowe czy otrzymywanie dywidend z udziałów w spółkach. Ważne jest jednak, aby działalność ta była ukierunkowana na pomnażanie majątku fundacji w interesie beneficjentów, a nie na prowadzenie operacyjnej działalności gospodarczej, co odróżnia ją od innych form działalności, takich jak spółki handlowe.

Beneficjenci fundacji rodzinnej

Beneficjentami fundacji rodzinnej są osoby fizyczne lub prawne, które otrzymują świadczenia z fundacji zgodnie z jej celem statutowym. W praktyce są to zazwyczaj członkowie rodziny fundatora, choć ustawa nie ogranicza możliwości wskazania innych beneficjentów. Fundator w statucie określa, kto będzie beneficjentem oraz na jakich zasadach będą przekazywane świadczenia.

Beneficjenci mogą otrzymywać świadczenia pieniężne lub rzeczowe, które mogą mieć charakter okresowy (np. miesięczne wypłaty) lub jednorazowy. Ustawa dopuszcza również możliwość przekazania beneficjentom części majątku fundacji w postaci np. nieruchomości. Ważnym elementem prawnym jest to, że beneficjenci nie mają bezpośredniego wpływu na działalność fundacji, co zapewnia niezależność zarządu i ogranicza ryzyko konfliktów w rodzinie.

Fundacja rodzinna może mieć zatem bardzo elastyczną strukturę, pozwalającą na dostosowanie sposobu zarządzania majątkiem do indywidualnych potrzeb fundatora oraz jego rodziny. Kluczowe jest jednak, aby wszystkie działania były zgodne z zapisami ustawy oraz statutu fundacji.

Opodatkowanie fundacji rodzinnej

Przepisy prawne dotyczące fundacji rodzinnej precyzyjnie określają zasady opodatkowania jej działalności. Zgodnie z ustawą, fundacja rodzinna jest osobą prawną i podlega przepisom ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT). Jednakże, ustawa przewiduje szczególne rozwiązania podatkowe dla fundacji rodzinnej, które różnią się od zasad obowiązujących typowe osoby prawne prowadzące działalność gospodarczą.

Fundacja rodzinna jest zwolniona z podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie dochodów, które uzyskuje z zarządzania majątkiem przekazanym jej przez fundatora. Dotyczy to m.in. dochodów z wynajmu nieruchomości, sprzedaży składników majątku, dywidend z udziałów w spółkach czy zysków kapitałowych. Jednocześnie świadczenia wypłacane beneficjentom są opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych (PIT), a zasady opodatkowania zależą od stopnia pokrewieństwa między fundatorem a beneficjentem.

Warto także zaznaczyć, że fundacja rodzinna, mimo że nie prowadzi działalności gospodarczej, może być zobowiązana do prowadzenia pełnej księgowości oraz sporządzania sprawozdań finansowych zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości.

Rozwiązanie fundacji rodzinnej

Przepisy ustawy o fundacji rodzinnej przewidują możliwość jej rozwiązania w określonych przypadkach. Fundacja może zostać rozwiązana na podstawie decyzji fundatora, jeśli statut przewiduje taką możliwość, lub z mocy prawa w przypadku np. upadłości fundacji. W przypadku rozwiązania fundacji majątek pozostały po zaspokojeniu zobowiązań fundacji zostaje przekazany beneficjentom zgodnie z zapisami statutu lub, jeśli statut tego nie określa, fundatorowi lub jego spadkobiercom.

Rozwiązanie fundacji rodzinnej jest procesem skomplikowanym i wymaga dokładnego przestrzegania przepisów prawa, dlatego w przypadku zamiaru jej rozwiązania zaleca się skonsultowanie tego z prawnikiem specjalizującym się w fundacjach.

Ustawa o fundacji rodzinnej wprowadza do polskiego porządku prawnego nową formę ochrony i zarządzania majątkiem rodzinnym. Przepisy prawne regulujące fundację rodzinną stwarzają szerokie możliwości dla fundatorów, którzy chcą zapewnić swoim rodzinom finansową stabilność oraz uniezależnić majątek od ryzyk związanych z działalnością gospodarczą czy osobistymi zobowiązaniami. Fundacja rodzinna może być skutecznym narzędziem ochrony majątku rodzinnego, pod warunkiem że jej założenie i funkcjonowanie zostaną oparte na rzetelnych przepisach prawa oraz przemyślanych decyzjach fundatora.

Zachęcamy do skorzystania z naszych usług dostępnych na: www.kpi.com.pl

§ Fundacja rodzinna – czym jest i jakie pełni funkcje?