W polskim systemie prawnym istnieją przepisy, które regulują kwestie rekompensaty dla pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Te formy pracy są szczególnie uciążliwe, obciążające fizycznie lub psychicznie, co sprawia, że pracownicy mają prawo do wcześniejszej emerytury lub rekompensaty, jeśli nie spełniają wszystkich wymagań do przyznania takiego świadczenia. Jednakże, czy możliwe jest łączenie okresów pracy w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze w jednej sprawie o rekompensatę, było przedmiotem rozważań prawnych, które miały znaczący wpływ na orzecznictwo w tej materii. W kontekście wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2021 r., sygn. akt III USKP 20/21, możemy dokładnie przeanalizować tę kwestię i jej wpływ na prawa pracowników. § Czy możliwe jest łączenie pracy w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze w sprawie o rekompensatę?

Ten tekst przeczytasz 5 minut

Czy możliwe jest łączenie pracy w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze w sprawie o rekompensatę?

Praca w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze

Praca w szczególnych warunkach oraz praca o szczególnym charakterze są odmiennie zdefiniowane w polskim prawie. Praca w szczególnych warunkach jest rozumiana jako taka, która naraża pracownika na szczególne ryzyko zdrowotne lub wymaga wyjątkowej sprawności psychofizycznej. Typowe przykłady obejmują prace pod ziemią, w wysokich temperaturach, czy prace z substancjami chemicznymi. Natomiast praca o szczególnym charakterze to taka, która wymaga od pracownika szczególnych kwalifikacji, odpowiedzialności i długotrwałego obciążenia psychofizycznego, jak w przypadku pilotów, nauczycieli, czy operatorów maszyn ciężkich.

Oba rodzaje pracy mają znaczenie w kontekście prawa do wcześniejszej emerytury lub rekompensaty, jednakże polskie prawo wyraźnie rozdziela te dwie kategorie pracy i nie traktuje ich zamiennie.

uzyskaj poradę online

Wyślij wiadomość

zadzwoń do nas

Podstawy prawne

Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. 2008 nr 237 poz. 1656) określa warunki, na jakich pracownicy mogą uzyskać emeryturę pomostową lub rekompensatę. Ustawa ta została wprowadzona w związku ze zmianami systemu emerytalnego, które odebrały wielu pracownikom możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę. Zgodnie z tą ustawą, pracownikom przysługuje rekompensata, jeśli nie spełniają warunków do przyznania emerytury pomostowej, ale udowodnią, że wykonywali pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Ustawa ta rozróżnia pracę w szczególnych warunkach od pracy o szczególnym charakterze, co ma istotne znaczenie w kontekście możliwości łączenia tych okresów w jednej sprawie o rekompensatę.

Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2021 r., sygn. akt III USKP 20/21

W wyroku z dnia 17 lutego 2021 r., sygn. akt III USKP 20/21, Sąd Najwyższy odniósł się do kwestii, czy możliwe jest łączenie pracy w szczególnych warunkach i pracy o szczególnym charakterze w jednej sprawie o rekompensatę. Sąd stwierdził jednoznacznie, że takie sumowanie okresów pracy nie jest możliwe.

Sąd Najwyższy podkreślił, że przepisy ustawy o emeryturach pomostowych wyraźnie rozdzielają te dwa rodzaje pracy i nie przewidują możliwości ich łączenia w celu uzyskania rekompensaty. W uzasadnieniu wyroku Sąd zwrócił uwagę, że ustawodawca, wprowadzając przepisy dotyczące emerytur pomostowych, miał na celu objęcie ochroną dwóch różnych grup pracowników, których praca była obciążająca w różny sposób. Z tego względu, każdy z tych rodzajów pracy uprawnia do rekompensaty wyłącznie wtedy, gdy spełnione zostaną warunki dotyczące jednej z tych kategorii pracy, bez możliwości ich łączenia.

Interpretacja prawna i konsekwencje wyroku

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2021 r. ma istotne znaczenie praktyczne dla pracowników, którzy ubiegają się o rekompensatę. Stanowi bowiem, że pracownicy, którzy wykonywali zarówno pracę w szczególnych warunkach, jak i pracę o szczególnym charakterze, nie mogą łączyć tych okresów pracy w jednej sprawie o rekompensatę. Oznacza to, że jeżeli pracownik nie spełnia wymagań dotyczących minimalnego stażu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, nie może uzyskać rekompensaty poprzez sumowanie tych okresów.

Sąd Najwyższy, dokonując wykładni przepisów, wskazał, że ustawodawca miał na celu zapewnienie ochrony pracownikom, których praca była szczególnie obciążająca pod względem zdrowotnym lub psychofizycznym, ale jednocześnie wprowadził wyraźne kryteria dotyczące tego, jakie okresy pracy mogą być brane pod uwagę przy przyznawaniu rekompensaty. Stąd, każda kategoria pracy jest rozpatrywana oddzielnie, a sumowanie okresów pracy w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze jest niedopuszczalne.

Przykłady praktyczne

Dla lepszego zrozumienia konsekwencji wyroku, warto rozważyć kilka przykładów:

Przykład 1: Pan Jan przez 10 lat pracował jako operator maszyn w warunkach narażenia na substancje chemiczne, co kwalifikuje się jako praca w szczególnych warunkach. Następnie przez kolejne 5 lat pracował jako pilot samolotu, co jest pracą o szczególnym charakterze. Pan Jan chce ubiegać się o rekompensatę, ale nie spełnia wymagań minimalnego stażu pracy dla żadnej z tych kategorii osobno. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego, Pan Jan nie może sumować tych okresów pracy, aby uzyskać rekompensatę.
Przykład 2: Pani Anna pracowała przez 15 lat jako nauczycielka w szkole specjalnej, co kwalifikuje się jako praca o szczególnym charakterze. Następnie przez kolejne 5 lat pracowała jako laborantka w środowisku narażenia na promieniowanie, co jest pracą w szczególnych warunkach. Pani Anna chce ubiegać się o rekompensatę za oba te okresy pracy. Jednak zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego, Pani Anna nie może sumować tych okresów i musi udowodnić, że spełnia wymagania dotyczące minimalnego stażu pracy dla jednej z tych kategorii osobno.
Przykład 3: Pan Tomasz przez 20 lat pracował jako górnik, co jest klasyfikowane jako praca w szczególnych warunkach. Po zakończeniu pracy w górnictwie, Pan Tomasz przez kolejne 10 lat pracował jako maszynista pociągu, co kwalifikuje się jako praca o szczególnym charakterze. Chociaż Pan Tomasz ma długi staż pracy w obu tych kategoriach, nie może sumować tych okresów, aby uzyskać rekompensatę.

Wnioski i zalecenia

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2021 r., sygn. akt III USKP 20/21, stanowi istotne wytyczne dla pracowników, którzy zamierzają ubiegać się o rekompensatę za pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Wskazuje on jednoznacznie, że łączenie tych okresów pracy w jednej sprawie o rekompensatę nie jest dopuszczalne. Pracownicy muszą zatem dokładnie przeanalizować swoją historię zawodową i upewnić się, że spełniają wymagania dotyczące minimalnego stażu pracy dla jednej z tych kategorii osobno.

Dla pracowników, którzy mają mieszany staż pracy obejmujący zarówno pracę w szczególnych warunkach, jak i o szczególnym charakterze, może to oznaczać, że nie będą mogli uzyskać rekompensaty, jeśli nie spełnią wymagań dotyczących jednej z tych kategorii. W takich przypadkach w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2021 r., sygn. akt III USKP 20/21, Sąd Najwyższy wyraźnie stwierdził, że sumowanie okresów pracy w szczególnych warunkach i pracy o szczególnym charakterze w celu uzyskania rekompensaty nie jest możliwe. Ustawa o emeryturach pomostowych rozdziela te dwa rodzaje pracy i traktuje je oddzielnie, bez możliwości łączenia ich okresów dla celów przyznania rekompensaty. Każda z tych kategorii wymaga spełnienia osobnych kryteriów, a orzecznictwo sądowe potwierdza, że nie można ich łączyć w jednej sprawie.