Współczesne zmiany społeczne, rosnąca liczba rozwodów oraz zwiększona świadomość praw dziecka sprawiają, że modele opieki po rozstaniu rodziców stają się przedmiotem coraz większego zainteresowania. Tradycyjny system opieki, gdzie jedno z rodziców pełni funkcję głównego opiekuna, a drugie ogranicza się do kontaktów weekendowych, jest coraz częściej zastępowany przez nowe rozwiązania, które stawiają na równowagę emocjonalną dziecka. Opieka naprzemienna, czyli model, w którym dziecko spędza porównywalny czas z każdym z rodziców, zyskuje na popularności jako alternatywa, która wspiera jego harmonijny rozwój. § Opieka Naprzemienna

Ten tekst przeczytasz w 4 minuty

Pojęcie opieki naprzemiennej nie jest nowe, jednak dopiero w ostatnich latach zyskało szerokie uznanie zarówno w praktyce sądowej, jak i w świadomości społecznej. W Polsce przepisy prawa rodzinnego oraz orzecznictwo coraz częściej uwzględniają dobro dziecka jako główną przesłankę przy ustalaniu formy opieki. Dlatego warto przyjrzeć się bliżej, czym jest opieka naprzemienna, jakie korzyści i wyzwania za sobą niesie, jak wygląda procedura jej ustalania oraz jakie są kluczowe czynniki wpływające na jej skuteczność z punktu widzenia prawa.

Opieka Naprzemienna

Czym Jest Opieka Naprzemienna i Dlaczego Staje Się Coraz Popularniejsza?

Opieka naprzemienna to model wychowania dziecka, w którym rodzice dzielą się odpowiedzialnością za jego wychowanie w niemal równym stopniu. To podejście zyskuje na popularności w Polsce, zwłaszcza w kontekście rosnącej świadomości znaczenia równowagi emocjonalnej dziecka. U podstaw opieki naprzemiennej leży przekonanie, że dziecko, niezależnie od rozstania rodziców, powinno zachować bliskie relacje z obojgiem opiekunów.

Przyjęcie modelu opieki naprzemiennej jest odpowiedzią na problemy związane z tradycyjną formą przyznawania opieki, gdzie jedno z rodziców jest głównym opiekunem, a drugie ma ograniczone prawa do kontaktów. W Polsce podstawą prawną do stosowania opieki naprzemiennej jest art. 58 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który nakłada na sąd obowiązek uwzględnienia dobra dziecka przy ustalaniu warunków sprawowania opieki. Co więcej, art. 107 KRO pozwala na zmianę orzeczenia dotyczącego wykonywania władzy rodzicielskiej, co oznacza, że rodzice mogą wnioskować o ustalenie modelu opieki naprzemiennej, gdy sytuacja tego wymaga.

Przykłady stosowania opieki naprzemiennej mogą być złożone w zależności od okoliczności życiowych rodziców i dziecka. Może to być podział tygodniowy, dwutygodniowy lub inne warianty, które sąd uzna za najlepiej odpowiadające potrzebom dziecka. Takie rozwiązanie minimalizuje stres związany z rozłąką i pozwala dziecku odczuwać stabilność w codziennym życiu.

Zalety i Wyzwania Opieki Naprzemiennej z Punktu Widzenia Prawa

Jedną z największych zalet opieki naprzemiennej jest zapewnienie dziecku równowagi emocjonalnej. Dziecko, które ma zapewnione codzienne kontakty z obojgiem rodziców, lepiej adaptuje się do zmieniających się warunków życia po rozwodzie. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego (por. wyrok SN z dnia 25 listopada 2021 r., sygn. akt I CNP 68/21), sąd przy podejmowaniu decyzji o ustaleniu opieki naprzemiennej powinien szczególnie zwrócić uwagę na zdolność rodziców do współpracy.

Niemniej jednak, opieka naprzemienna stawia przed rodzicami poważne wyzwania. Kluczowym aspektem jest umiejętność efektywnej komunikacji i utrzymania porozumienia w kwestiach dotyczących dziecka. Brak współpracy może prowadzić do konfliktów, które mogą negatywnie wpłynąć na rozwój dziecka. W tym kontekście, sąd musi dokonać oceny, czy opieka naprzemienna rzeczywiście będzie najlepszym rozwiązaniem dla dobra dziecka. Współpraca między rodzicami jest czynnikiem krytycznym, co potwierdza sądowe postanowienie z dnia 12 maja 2023 r. (sygn. akt IV Ca 234/23), w którym sąd uznał brak współdziałania rodziców za powód odrzucenia wniosku o opiekę naprzemienną.

Procedura Prawna Ustalenia Opieki Naprzemiennej

W Polsce procedura ustalenia opieki naprzemiennej rozpoczyna się najczęściej od mediacji lub rozmów prowadzonych przez sąd rodzinny. Rodzice, chcący ustalić opiekę naprzemienną, muszą złożyć odpowiedni wniosek do sądu. Wniosek ten powinien zawierać szczegółowe informacje na temat proponowanego planu opieki, w tym harmonogram oraz sposób podziału obowiązków.

Warto zaznaczyć, że sąd podejmuje decyzję o opiece naprzemiennej po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, w którym kluczowe są opinie biegłych psychologów oraz wywiady środowiskowe. W orzecznictwie Sądu Apelacyjnego (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 14 marca 2022 r., sygn. akt III Ca 789/21), podkreślono, że sąd powinien również zbadać, czy rodzice są zdolni do współpracy w praktycznych aspektach wychowywania dziecka. W przypadkach, gdzie sąd ma wątpliwości co do zdolności rodziców do współpracy, może nakazać uczestnictwo w programach mediacyjnych lub terapiach rodzicielskich.

Opieka Naprzemienna a Dobro Dziecka – Jak Sądy Interpretują Tę Kategorię?

W polskim prawie rodzinnym kluczowym punktem odniesienia przy podejmowaniu decyzji o opiece nad dzieckiem jest dobro dziecka. Pojęcie to nie jest ściśle zdefiniowane w przepisach, ale jego interpretacja opiera się na orzecznictwie oraz praktyce sądowej. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 listopada 2018 r. (sygn. akt III CZP 45/18) podkreśla, że dobro dziecka obejmuje jego zdrowie fizyczne, rozwój emocjonalny oraz stabilność życiową.

Dobro dziecka rozumiane jest jako zapewnienie mu warunków do pełnego rozwoju, co obejmuje zarówno aspekty materialne, jak i emocjonalne. Sądy szczególnie dbają o to, aby decyzje dotyczące opieki naprzemiennej były podejmowane z uwzględnieniem opinii biegłych sądowych, a także preferencji dziecka, jeśli jest ono wystarczająco dojrzałe, aby je wyrazić. W orzeczeniu Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 10 czerwca 2023 r. (sygn. akt II Ca 456/23), podkreślono, że dobro dziecka musi być nadrzędne wobec wygody rodziców. Sąd w tej sprawie zaznaczył, że stabilność emocjonalna dziecka, wynikająca z równomiernych kontaktów z obojgiem rodziców, jest kluczowa.

Praktyczne Wskazówki dla Rodziców Planujących Wdrożenie Opieki Naprzemiennej

Rodzice planujący wdrożenie opieki naprzemiennej powinni przygotować się na wyzwania związane z takim modelem wychowania. Kluczową rolę odgrywa tu odpowiednia komunikacja i ustalenie szczegółowych zasad współpracy. Wskazane jest, aby rodzice przed złożeniem wniosku do sądu skorzystali z pomocy mediatora, który pomoże wypracować plan opieki.

Rodzice powinni także dokładnie przemyśleć logistykę, taką jak lokalizacja miejsc zamieszkania, harmonogramy pracy oraz zajęcia pozalekcyjne dziecka. Przygotowanie szczegółowego harmonogramu i spisanie go w formie pisemnej może pomóc uniknąć konfliktów w przyszłości. W orzeczeniu Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 18 stycznia 2024 r. (sygn. akt V Ca 127/24), podkreślono, że szczegółowość planu opieki naprzemiennej ma kluczowe znaczenie w zapewnieniu jego skuteczności.

Warto również pamiętać, że wdrożenie opieki naprzemiennej wymaga od rodziców elastyczności oraz zdolności do kompromisu. Często wskazywane są również szkolenia z zakresu mediacji rodzicielskiej, które mogą okazać się pomocne w sytuacjach trudnych. W przypadku konfliktów, sądy mogą zalecić uczestnictwo w warsztatach z zakresu współpracy rodzicielskiej, co dodatkowo wspiera realizację ustaleń opieki naprzemiennej.

Zachęcamy do skorzystania z naszych usług dostępnych na: www.kpi.com.pl

§ Opieka Naprzemienna