Czy powiedzenie „wybaczam, ale nie zapominam” może mieć znaczenie procesowe, gdy przed sądem rozstrzyga się o winie rozpadu związku? W polskim prawie rodzinnym przebaczenie nie jest pojęciem zdefiniowanym ustawowo, ale od lat konsekwentnie przewija się w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych. W praktyce wyrok rozwodowy z orzeczeniem o wyłącznej winie jednego z małżonków może rzutować na wysokość alimentów, sposób podziału majątku oraz na poczucie „moralnego zwycięstwa”. Dlatego tak często klienci pytają, czy przyjęcie przeprosin albo powrót do wspólnego pożycia przekreśla ich szanse na udowodnienie winy. § Przebaczenie a wina w rozwodzie 

Przebaczenie a wina w rozwodzie 

Czym jest przebaczenie w rozumieniu prawa rodzinnego?

Przebaczenie to faktyczny akt woli małżonka, który – świadomie i dobrowolnie – rezygnuje z pociągania drugiej strony do odpowiedzialności za konkretne naganne zachowanie (np. zdradę, przemoc psychologiczną). Polskie ustawodawstwo nie zawiera definicji legalnej, dlatego kluczowe znaczenie ma judykatura. Sąd Najwyższy wskazuje, że przebaczenie musi być „pełne i szczere”, a jego efektem jest „wygaśnięcie naganności czynu” (§ 1 teza wyroku z 17 maja 2018 r., I CSK 569/17). W praktyce przyjmuje się, iż przebaczenie można wyrazić wyraźnie (np. w korespondencji) albo dorozumianie – poprzez kontynuowanie pożycia, wspólne zakupy, wyjazd na wakacje czy okazywanie czułości. Co ważne, samo stwierdzenie w stylu „dobra, zapomnijmy” nie wystarczy, jeżeli zachowaniu małżonka towarzyszy utrzymująca się wrogość bądź demonstracyjny dystans. Sąd, analizując materiał dowodowy, będzie pytał, czy przebaczenie nastąpiło w warunkach wolności decyzji, czy raczej było wymuszone ekonomicznie lub emocjonalnie. Zgodnie z art. 57 § 1 KRO, ustalenie winy wymaga oceny całokształtu życia małżeńskiego, a przebaczenie jest jednym z istotnych elementów tej mozaiki. 

Wpływ przebaczenia na orzekanie o winie – najnowsza linia orzecznicza SN

Orzecznictwo z ostatnich lat konsekwentnie akcentuje, że przebaczenie nie „kasuje” winy automatycznie, lecz jest dowodem, iż do rozpadu małżeństwa przyczyniły się także inne czynniki. W wyroku z 9 grudnia 2022 r., I CNP 102/22, SN podkreślił, że „wybaczenie zdrady eliminuje ją ze spektrum przyczyn rozpadu, o ile małżonek rzeczywiście powrócił do wspólnego pożycia i odbudował więzi emocjonalne”. Gdy jednak po okresie względnej stabilizacji dochodzi do kolejnego kryzysu (np. nawrót romansu), sąd analizuje każdy epizod oddzielnie. W efekcie małżonek, który wcześniej przebaczył, wciąż może udowadniać winę, jeśli wskaże, że pierwotny akt wybaczenia został nadużyty. Kluczową rolę odgrywają tu dowody: wiadomości SMS, maile, fotografie czy zeznania świadków potwierdzające trwałość i szczerość przebaczenia oraz łańcuch zdarzeń po nim następujących. To sprawia, że prawnicy coraz częściej doradzają klientom, aby utrwalać okoliczności „pogodzenia się”, choćby w prostym protokole mediacyjnym. Dzięki temu w razie sporu można dokładnie ustalić ramy czasowe i zakres przebaczenia. Linia ta koresponduje z tezą, że postępowanie rozwodowe ma charakter sprawy o prawa stanu – a więc wymaga szczególnej dbałości o pełne wyjaśnienie okoliczności (art. 441 § 1 KPC).  

Granice skuteczności przebaczenia – kiedy przeprosiny nie wystarczą?

Nie każde „wybaczam” wywołuje skutki prawne. Po pierwsze, sąd bada, czy przebaczenie odnosiło się do konkretnego czynu – przykładowo zdrady sprzed dwóch lat – czy było generalnym „rozgrzeszeniem” wszystkich wcześniejszych uchybień. Jeśli małżonek przebaczył zdradę, lecz druga strona nadal stosuje przemoc ekonomiczną, roszczenie o orzeczenie jej wyłącznej winy pozostaje aktualne. Po drugie, przebaczenie musi być świadome; nie można mówić o wybaczeniu, gdy małżonek nie znał pełnego zakresu naruszeń (np. zatajenie istnienia drugiego dziecka z romansu). Po trzecie, kluczowe znaczenie ma kryterium czasu – im dłuższy okres od przebaczenia do złożenia pozwu, tym trudniej wykazać związek przyczynowy między przebaczonym czynem a rozpadem związku. Część sądów wskazuje na „termin przedawnienia moralnego” rzędu 2–3 lat, choć nie wynika to z przepisów, lecz z praktycznego podejścia do stabilności małżeństwa. Warto też podkreślić art. 56 § 3 KRO: małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia co do zasady nie może domagać się rozwodu bez zgody drugiej strony, chyba że odmowa zgody jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Gdy przebaczenie zostało udzielone, odmowa zgody może zostać uznana za nadużycie prawa, co otwiera drogę do „przymusowego” rozwodu. 

Przebaczenie a alimenty i obowiązek lojalności po rozwodzie

Wina wpływa nie tylko na sam fakt orzeczenia rozwodu, ale również na kwestię alimentów między byłymi małżonkami (art. 60 KRO). Jeżeli sąd orzeka rozwód z wyłącznej winy jednego małżonka, drugi zyskuje – przy spełnieniu przesłanki niedostatku – prawo do alimentów bez ograniczenia czasowego. Przebaczenie, które „neutralizuje” winę, może więc przełożyć się na krótszy lub węższy obowiązek alimentacyjny. W praktyce, jeśli sąd uzna, że przebaczenie nastąpiło w sposób skuteczny, małżonek pierwotnie pokrzywdzony może otrzymać alimenty jedynie wtedy, gdy popadnie w niedostatek, a obowiązek wygasa po pięciu latach (chyba że istnieją wyjątkowe okoliczności). Co więcej, przebaczenie wpływa na ocenę tzw. obowiązku lojalności postmałżeńskiej: wyrok SN z 18 lutego 2021 r., III CSK 372/20, wskazuje, że małżonek, który wybaczył zdradę, nie może powoływać się na nią, domagając się „moralnego odszkodowania” w dalszych sporach o podział majątku. W kontekście SEO warto pamiętać, że hasła „alimenty po rozwodzie z winą”, „przebaczenie zdrady a alimenty” są obecnie jednymi z najczęściej wyszukiwanych fraz w Google Trends. Użycie ich w nagłówkach oraz meta-title znacząco podnosi widoczność tekstu.  

Nadchodzące zmiany: projekt rezygnacji z orzekania o winie w 2025 r.

Komisja Kodyfikacyjna Prawa Rodzinnego przedstawiła w czerwcu 2025 r. projekt nowelizacji KRO, który zakłada całkowite wyłączenie art. 57 § 1–2 oraz modyfikację art. 60 KRO. Jeśli Sejm przyjmie propozycję, pojęcie winy zniknie z postępowań rozwodowych, a alimenty będą ustalane według nowych kryteriów: wieku, stanu zdrowia, opieki nad dziećmi i długości małżeństwa. Projekt przewiduje także uproszczoną procedurę mediacji obowiązkowej i tryb elektroniczny dla małżeństw bezdzietnych. Z perspektywy przebaczenia oznacza to prawdziwą rewolucję: akt wybaczenia utraci procesowy wpływ na orzeczenie rozwodu, stając się wyłącznie kategorią społeczną. Warto jednak podkreślić, że projekt jest na etapie konsultacji i nawet w najbardziej optymistycznym scenariuszu wejdzie w życie nie wcześniej niż 1 stycznia 2027 r. Dlatego przygotowując strategię procesową na dziś, nadal musimy brać pod uwagę aktualny stan prawny, w którym kwestia winy i przebaczenia pozostaje kluczowa.  

Zachęcamy do skorzystania z naszych usług dostępnych na: www.kpi.com.pl

§ Przebaczenie a wina w rozwodzie 

^{Niniejszy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny i ogólny. Nie stanowi porady prawnej ani nie zastępuje indywidualnej konsultacji z profesjonalnym prawnikiem. Wszelkie decyzje prawne powinny być podejmowane wyłącznie po uzyskaniu fachowej porady prawnej, dostosowanej do specyficznych okoliczności danej sprawy.}