W polskim prawie karnym pojęcie recydywy oraz system dozoru elektronicznego (SDE) to kwestie, które budzą wiele pytań i emocji. Czy osoba, która dopuściła się ponownego przestępstwa, może skorzystać z dozoru elektronicznego? Jakie przepisy regulują te kwestie? W tym artykule wyjaśniamy, w jakich okolicznościach recydywista może ubiegać się o odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego, jakie są ograniczenia prawne oraz jakie znaczenie mają najnowsze orzeczenia sądowe. § Recydywa a dozór elektroniczny

Ten tekst przeczytasz w 4 minuty

Recydywa a dozór elektroniczny

Czym jest recydywa w prawie karnym? Definicja i jej konsekwencje

Recydywa, jako pojęcie prawnokarne, odnosi się do powrotu do przestępstwa przez osobę, która była już skazana i odbyła karę za wcześniejsze naruszenie prawa. Reguluje ją art. 64 Kodeksu karnego (k.k.). Dzieli się na dwa zasadnicze typy:

• Recydywa podstawowa (art. 64 § 1 k.k.) – dotyczy osób, które popełniły przestępstwo podobne w okresie próby lub w krótkim czasie po zakończeniu kary.
• Recydywa wielokrotna (art. 64 § 2 k.k.) – obejmuje osoby, które popełniły co najmniej dwa przestępstwa, w tym przestępstwa z użyciem przemocy.

Kryteria uznania za recydywistę

Aby sąd mógł zastosować przepisy dotyczące recydywy, muszą być spełnione następujące przesłanki:

1. Uprzednie skazanie na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne.
2. Popełnienie nowego przestępstwa podobnego, tj. o podobnym charakterze lub nacechowanego przemocą.
3. Utrzymanie postawy kryminalnej, czyli brak rzeczywistej resocjalizacji.

Konsekwencje prawne recydywy obejmują zaostrzenie kary, gdyż ustawodawca zakłada, że ponowne złamanie prawa świadczy o wyższym stopniu demoralizacji sprawcy.

Dlaczego recydywa wpływa na SDE?

Recydywiści, szczególnie wielokrotni, są postrzegani jako osoby, które mogą stwarzać większe ryzyko dla porządku publicznego. W związku z tym przepisy ograniczają możliwość stosowania wobec nich bardziej liberalnych środków, takich jak dozór elektroniczny.

Czym jest system dozoru elektronicznego i kto może z niego skorzystać?

System dozoru elektronicznego (SDE) to rozwiązanie, które pozwala skazanym odbywać karę pozbawienia wolności poza zakładem karnym, zwykle w miejscu zamieszkania. Jest to forma kontroli, która wykorzystuje urządzenia monitorujące, takie jak elektroniczne opaski na nadgarstek lub kostkę, aby zapewnić zgodność z warunkami odbywania kary.

Podstawy prawne SDE

Regulacje dotyczące SDE znajdują się w Kodeksie karnym wykonawczym (art. 43la–43lb k.k.w.). Aby skazany mógł odbywać karę w systemie dozoru elektronicznego, muszą być spełnione następujące przesłanki:

1. Kara pozbawienia wolności orzeczona wobec skazanego nie może przekraczać 1 roku i 6 miesięcy.
2. Skazany ma stałe miejsce zamieszkania.
3. Miejsce to umożliwia zainstalowanie urządzeń monitorujących.
4. Współdomownicy wyrażają zgodę na odbywanie kary przez skazanego w miejscu zamieszkania.
5. Dozór nie narusza zasad bezpieczeństwa publicznego i nie utrudnia wykonywania kary innym osobom przebywającym w tym samym miejscu.

Korzyści płynące z SDE

1. Oszczędności dla systemu penitencjarnego – Utrzymanie skazanego w SDE jest znacznie tańsze niż w zakładzie karnym.
2. Resocjalizacja – Osoba skazana może kontynuować pracę zawodową, opiekę nad rodziną oraz unikać izolacji społecznej.
3. Zmniejszenie przeludnienia więzień – SDE odciąża zakłady karne, co poprawia warunki resocjalizacji osób odbywających kary pozbawienia wolności w tradycyjny sposób.

Czy recydywista może skorzystać z dozoru elektronicznego?

Przepisy dotyczące SDE wprowadzają pewne ograniczenia dla recydywistów, szczególnie tych, którzy popełnili przestępstwo z użyciem przemocy lub w ramach recydywy wielokrotnej (art. 64 § 2 k.k.). Dla takich osób ustawodawca wyklucza możliwość odbywania kary w systemie dozoru elektronicznego, uznając, że ich resocjalizacja wymaga bardziej rygorystycznych warunków.

Kiedy recydywista podstawowy może ubiegać się o SDE?

Recydywista podstawowy (art. 64 § 1 k.k.) może starać się o odbycie kary w SDE, jeśli:

• Popełnione przestępstwo nie było przemocowe.
• Kara pozbawienia wolności nie przekracza ustawowego limitu (1 rok i 6 miesięcy).
• Sąd uzna, że odbycie kary w SDE spełni swoje cele resocjalizacyjne.

Orzecznictwo sądowe w sprawach SDE i recydywy

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 14 marca 2019 r. (sygn. akt II AKz 41/19) wskazuje, że „osoby skazane w warunkach recydywy podstawowej mogą odbywać karę w SDE, jeśli spełniają ustawowe przesłanki i wykazują postawę sprzyjającą resocjalizacji”.

Jakie są argumenty za umożliwieniem SDE dla recydywistów?

Mimo że przepisy ograniczają możliwość korzystania z SDE przez recydywistów, istnieje wiele argumentów przemawiających za większą elastycznością w tej kwestii:

1. Resocjalizacja w środowisku społecznym – Kara w SDE pozwala skazanemu na utrzymanie więzi rodzinnych i zawodowych, co może zmniejszyć ryzyko powrotu do przestępstwa.
2. Ograniczenie stygmatyzacji – Pobyt w zakładzie karnym często prowadzi do wykluczenia społecznego, co utrudnia reintegrację po zakończeniu kary.
3. Oszczędności ekonomiczne – Koszty związane z SDE są wielokrotnie niższe niż utrzymanie więźnia w zakładzie karnym.
4. Indywidualizacja kary – Każdy przypadek powinien być oceniany indywidualnie, z uwzględnieniem postawy skazanego i okoliczności przestępstwa.

Jak skutecznie złożyć wniosek o dozór elektroniczny dla recydywisty?

Aby zwiększyć szanse na pozytywne rozpatrzenie wniosku o SDE, należy dokładnie przygotować dokumentację i argumentację. Kluczowe kroki to:

1. Sporządzenie wniosku – Powinien on zawierać dokładne uzasadnienie, powołanie się na przepisy prawa oraz wskazanie celów resocjalizacyjnych.
2. Dołączenie załączników – W tym zgody współdomowników, opinii kuratora i dokumentów potwierdzających miejsce zamieszkania.
3. Przedstawienie pozytywnej postawy – Wniosek powinien podkreślać starania skazanego w zakresie resocjalizacji, np. podjęcie pracy, udział w terapiach czy opiekę nad rodziną.

Przykład wniosku w praktyce

W sprawie z dnia 21 stycznia 2021 r. (sygn. akt III K 200/20) sąd uwzględnił wniosek recydywisty podstawowego o SDE, gdyż skazany wykazał, że odbycie kary w domu pozwoli mu kontynuować opiekę nad niepełnosprawnym dzieckiem..

Recydywa a dozór elektroniczny – szanse na nowy początek

Recydywa i dozór elektroniczny to tematy, które budzą wiele kontrowersji, ale również nadziei na bardziej efektywną resocjalizację skazanych. Choć przepisy ograniczają możliwość korzystania z SDE przez recydywistów, odpowiednie przygotowanie wniosku i wykazanie pozytywnej postawy mogą zwiększyć szanse na sukces.

Jeśli jesteś skazanym lub osobą reprezentującą skazanego i zastanawiasz się nad możliwością odbycia kary w SDE, skonsultuj się z doświadczonym prawnikiem. Fachowe doradztwo pozwoli właściwie przygotować dokumentację i zwiększyć szanse na pozytywne rozstrzygnięcie sprawy.

Zachęcamy do skorzystania z naszych usług dostępnych na: www.kpi.com.pl

§ Recydywa a dozór elektroniczny