Szkody górnicze są problemem wielu regionów, zwłaszcza tych, gdzie działalność wydobywcza trwa od lat. Górnictwo przyczynia się do powstawania zniekształceń terenu i uszkodzeń budynków, co prowadzi do konieczności wyceny powstałych szkód i ustalenia rekompensaty. W niniejszym artykule omówię, jakie czynniki mają wpływ na wycenę szkody górniczej, bazując na polskich przepisach prawa oraz orzecznictwie sądowym. § Wycena szkody górniczej – co na nią wpływa?

Ten tekst przeczytasz w 3 minuty

Wycena szkody górniczej – co na nią wpływa?

Definicja szkody górniczej i jej rodzaje

Zgodnie z art. 144 i 145 ustawy Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1073), szkody górnicze to szkody w mieniu lub środowisku spowodowane działalnością górniczą. Mogą one obejmować uszkodzenia budynków, deformacje terenu, a także szkody w instalacjach infrastruktury technicznej. Kluczowe jest rozróżnienie, czy mamy do czynienia ze szkodą bezpośrednią (np. pęknięcia ścian) czy pośrednią (np. uszkodzenia spowodowane osiadaniem gruntu). Różnica ta wpływa na sposób wyceny szkody i zakres roszczeń poszkodowanego.

W praktyce orzeczniczej sądy często analizują charakter szkody, co ma znaczenie dla jej wyceny. Przykładem jest wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 września 2015 r., sygn. akt II CSK 763/14, w którym stwierdzono, że zakres odpowiedzialności podmiotu górniczego zależy od związku przyczynowego między szkodą a działalnością wydobywczą. Wartość szkody musi zostać ustalona precyzyjnie, z uwzględnieniem wszystkich kosztów naprawy i przywrócenia mienia do stanu sprzed szkody.

Czynniki wpływające na wycenę szkody górniczej

Wycena szkody górniczej to proces skomplikowany i wieloaspektowy. Przede wszystkim bierze się pod uwagę:

Rodzaj i zakres szkody: Im większy obszar szkody i jej wpływ na budynek lub teren, tym wyższa wycena. Ważne jest, czy szkoda wpłynęła na konstrukcję budynku, czy jedynie na elementy wykończeniowe.
Koszt naprawy: Koszt prac naprawczych jest kluczowy w wycenie. Powinien uwzględniać zarówno materiały budowlane, jak i robociznę oraz koszty nadzoru. W niektórych przypadkach konieczne może być opracowanie ekspertyzy budowlanej, która szczegółowo określi konieczne działania naprawcze.
Wartość rynkowa nieruchomości: Wycena szkody górniczej może również uwzględniać spadek wartości rynkowej nieruchomości. Przepisy nie wskazują jednoznacznie, że wartość nieruchomości musi być obniżona w wyniku szkód górniczych, ale taki wpływ może wynikać z trudności z odsprzedażą lub pogorszeniem warunków życia.

Wycenę szkody górniczej zawsze opiera się na analizie lokalnego rynku nieruchomości oraz obowiązujących stawek za usługi budowlane. Sąd Najwyższy, m.in. w wyroku z dnia 21 czerwca 2017 r., sygn. akt II CSK 729/16, wskazał, że wycena powinna być realistyczna i uwzględniać rzeczywiste koszty, jakie poszkodowany poniósłby przy przywróceniu mienia do stanu sprzed szkody.

Metody wyceny szkody górniczej

W praktyce wycenę szkody górniczej można przeprowadzić za pomocą kilku metod, w tym:

Metoda kosztów odtworzenia: Polega na oszacowaniu kosztów przywrócenia obiektu do stanu sprzed szkody. Obejmuje m.in. materiały, robociznę oraz inne niezbędne koszty. Jest to najczęściej stosowana metoda w przypadku szkód górniczych.
Metoda wartości rynkowej: Polega na oszacowaniu spadku wartości nieruchomości na rynku, biorąc pod uwagę szkody górnicze. Z reguły stosowana jest wtedy, gdy szkoda wpłynęła na komfort użytkowania nieruchomości lub gdy trudniej ją sprzedać.
Metoda kosztów użytkowania: Stosuje się ją w sytuacji, gdy szkody wpływają na możliwość korzystania z nieruchomości, ale nie wymagają natychmiastowej naprawy. Przykładem może być spadek wartości wynajmu nieruchomości z powodu hałasu lub drgań wywołanych działalnością górniczą.

Sądy, w tym Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 12 marca 2019 r., sygn. akt I ACa 920/18, wskazują, że wybór metody wyceny szkody górniczej zależy od specyfiki przypadku. Kluczowe jest dostosowanie metodologii do rodzaju i skutków szkody oraz celu wyceny.

Przebieg procesu odszkodowawczego

Proces odszkodowawczy za szkody górnicze najczęściej przebiega w kilku etapach. Najpierw poszkodowany zgłasza szkodę do przedsiębiorstwa górniczego, które zgodnie z przepisami ma obowiązek przeprowadzić oględziny oraz wycenić szkodę. Jeśli poszkodowany nie zgadza się z wyceną, może dochodzić swoich roszczeń na drodze sądowej.

Podczas procesu sądowego kluczową rolę odgrywają opinie biegłych, którzy w oparciu o techniczną analizę szacują koszty naprawy. Przepisy regulujące odszkodowania za szkody górnicze znajdują się w Kodeksie cywilnym (art. 415 i n.) oraz Prawie geologicznym i górniczym. W praktyce sądy opierają się także na orzecznictwie, które pomaga interpretować przepisy i dostosowywać je do specyficznych przypadków szkód górniczych.

Znaczenie orzecznictwa w sprawach o szkody górnicze

Orzecznictwo sądowe odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu praktyki dotyczącej wyceny szkód górniczych. Wyroki sądów często określają zasady odpowiedzialności przedsiębiorstw górniczych i precyzują metody wyceny szkód. Przykładowo, w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 2016 r., sygn. akt I CSK 268/15, uznano, że odszkodowanie za szkody górnicze powinno obejmować pełne koszty naprawy oraz ewentualny spadek wartości nieruchomości.

Wynika z tego, że sądy coraz częściej uznają prawo poszkodowanych do odszkodowania nie tylko za fizyczne uszkodzenia, ale i za utracone korzyści, co ma szczególne znaczenie w kontekście inwestycyjnym.