W polskim systemie prawnym pracownik ma prawo do różnych świadczeń związanych z rodzicielstwem i zdrowiem, takich jak zasiłek macierzyński, zasiłek chorobowy czy urlop wychowawczy. Jednak często pojawia się pytanie, czy można jednocześnie korzystać z zasiłku macierzyńskiego lub chorobowego podczas trwania urlopu wychowawczego. W niniejszym artykule postaramy się wyjaśnić tę kwestię, powołując się na odpowiednie przepisy prawne, orzecznictwo sądów oraz interpretacje ZUS. § Zasiłek macierzyński i zasiłek chorobowy podczas urlopu wychowawczego

Ten tekst przeczytasz w 7 minut

Zasiłek macierzyński i zasiłek chorobowy podczas urlopu wychowawczego

Zasiłek macierzyński a urlop wychowawczy – definicje i zasady

Zasiłek macierzyński jest świadczeniem przysługującym kobietom, które urodziły dziecko, przyjęły dziecko na wychowanie lub w określonych przypadkach związanych z poronieniem lub urodzeniem martwego dziecka. Zasiłek ten jest wypłacany na podstawie przepisów ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Okres jego wypłacania wynosi od 20 tygodni (przy jednym dziecku) do nawet 37 tygodni (w przypadku narodzin więcej niż pięciorga dzieci). Świadczenie to jest niezależne od wysokości wynagrodzenia i wynosi 100% podstawy wymiaru przez pierwsze 6 tygodni, a w późniejszym okresie 60% (chyba że rodzic zdecyduje się na urlop rodzicielski).

Z drugiej strony urlop wychowawczy to szczególny okres w życiu zawodowym pracownika, podczas którego zawiesza on świadczenie pracy w celu opieki nad dzieckiem. Prawo do urlopu wychowawczego przysługuje pracownikom zatrudnionym co najmniej 6 miesięcy i obejmuje okres maksymalnie 36 miesięcy. Urlop ten jest bezpłatny i pozwala rodzicowi na sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem.

Oba świadczenia pełnią różne funkcje: zasiłek macierzyński ma na celu wsparcie finansowe matki lub ojca po narodzinach dziecka, podczas gdy urlop wychowawczy pozwala rodzicom na pełniejsze zaangażowanie w wychowanie dziecka w pierwszych latach jego życia. Nie można ich jednak łączyć – zasiłek macierzyński nie jest wypłacany w trakcie trwania urlopu wychowawczego. Zgodnie z art. 29 ust. 1 i 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych, zasiłek macierzyński przysługuje wyłącznie osobom, które są objęte ubezpieczeniem chorobowym i nie przebywają na urlopie wychowawczym.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 kwietnia 2015 r. (sygn. akt III UK 172/14) wyjaśnił, że urlop wychowawczy i zasiłek macierzyński mają różne cele, a ich kumulacja jest niemożliwa. Warto zatem pamiętać o konieczności zakończenia urlopu wychowawczego przed wystąpieniem o zasiłek macierzyński, by uniknąć problemów prawnych.

Zasiłek chorobowy podczas urlopu wychowawczego – aktualne regulacje

Zasiłek chorobowy to jedno z najczęściej wypłacanych świadczeń w ramach systemu ubezpieczeń społecznych. Jest on przeznaczony dla osób, które z powodu choroby lub innej niezdolności do pracy nie mogą realizować swoich obowiązków zawodowych. Warunkiem jego uzyskania jest posiadanie ubezpieczenia chorobowego oraz wystawienie odpowiedniego zaświadczenia lekarskiego (tzw. L4).

Jednak osoby przebywające na urlopie wychowawczym nie mają prawa do zasiłku chorobowego. Wynika to z art. 12 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, który wyłącza możliwość wypłaty tego świadczenia w przypadku, gdy osoba nie wykonuje pracy, a jedynie korzysta z urlopu wychowawczego. ZUS argumentuje, że urlop wychowawczy jest czasem zawieszenia stosunku pracy, w związku z czym pracownik nie spełnia podstawowego warunku – podlegania ubezpieczeniu chorobowemu.

Warto zauważyć, że wiele osób przebywających na urlopie wychowawczym ma błędne przekonanie o prawie do zasiłku chorobowego. Jest to istotne, ponieważ w przypadku choroby pracownika, ZUS automatycznie weryfikuje jego status w ubezpieczeniu społecznym. Jeżeli osoba nie opłaca składek, nie może ubiegać się o świadczenie.

Nowe przepisy wprowadzone w 2025 roku przewidują zmiany w zasadach wystawiania zwolnień lekarskich oraz kontroli ich zasadności. ZUS zamierza usprawnić proces kontroli poprzez digitalizację dokumentacji medycznej oraz szybszą weryfikację przypadków, w których osoby nieposiadające prawa do zasiłku starają się o jego uzyskanie. Szczególne znaczenie ma w tym przypadku wykorzystanie nowych technologii, które umożliwiają automatyczną analizę danych ubezpieczonych.

Osoby planujące przerwanie urlopu wychowawczego w celu skorzystania z zasiłku chorobowego muszą pamiętać o odpowiednim przygotowaniu dokumentacji i spełnieniu formalnych wymogów, w tym zgłoszeniu powrotu do pracy.

Możliwość przerwania urlopu wychowawczego w celu uzyskania zasiłku

Przerwanie urlopu wychowawczego może być korzystnym rozwiązaniem dla osób, które chcą uzyskać prawo do zasiłku chorobowego lub macierzyńskiego. Pracownik ma prawo złożyć wniosek o zakończenie urlopu wychowawczego, co pozwala na powrót do aktywnego ubezpieczenia chorobowego. Zgodnie z art. 1863 Kodeksu pracy, pracownik ma obowiązek zgłosić taką decyzję co najmniej na 30 dni przed planowaną datą powrotu do pracy.

Formalne zakończenie urlopu wychowawczego przywraca pracownikowi status osoby ubezpieczonej. W praktyce oznacza to, że pracownik może ponownie korzystać ze świadczeń przysługujących z tytułu ubezpieczenia chorobowego, takich jak zasiłek chorobowy czy zasiłek macierzyński. Warto jednak pamiętać, że ZUS dokładnie weryfikuje takie sytuacje.

W orzecznictwie sądowym (np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2011 r., sygn. akt II UK 286/10) podkreślono, że prawo do zasiłku przysługuje wyłącznie w przypadku rzeczywistego powrotu do pracy. Oznacza to, że osoba, która przerwała urlop wychowawczy, powinna faktycznie świadczyć pracę lub być do niej gotowa. Samo przerwanie urlopu w celu uzyskania świadczeń może być uznane za nadużycie prawa.

Ważne jest również, aby pamiętać o zgłoszeniu powrotu do pracy u pracodawcy. Brak odpowiedniej dokumentacji lub zgłoszenia w terminie może skutkować odmową uznania prawa do świadczeń przez ZUS.

Wyjątkowe sytuacje – prawo do zasiłku na innych zasadach

Pomimo ogólnych zasad wykluczających możliwość korzystania z zasiłku chorobowego lub macierzyńskiego podczas urlopu wychowawczego, istnieją wyjątkowe sytuacje, w których pracownik może ubiegać się o te świadczenia. Jedną z takich sytuacji jest prowadzenie działalności gospodarczej równolegle z korzystaniem z urlopu wychowawczego z tytułu umowy o pracę.

Jeśli osoba prowadząca działalność gospodarczą opłaca składki na ubezpieczenie chorobowe, może być uprawniona do zasiłku chorobowego w przypadku niezdolności do pracy wynikającej z choroby. W takim przypadku decydujące jest, czy działalność gospodarcza jest faktycznie prowadzona i czy składki są opłacane regularnie. Dodatkowo, w razie konieczności przerwania urlopu wychowawczego, osoba prowadząca działalność gospodarczą musi dostarczyć odpowiednie dokumenty potwierdzające prawo do świadczeń.

Wyjątkową sytuacją jest także urodzenie dziecka w trakcie urlopu wychowawczego. W takiej sytuacji możliwe jest przerwanie urlopu wychowawczego w celu skorzystania z zasiłku macierzyńskiego, pod warunkiem spełnienia odpowiednich wymogów formalnych. Pracownik musi zgłosić pracodawcy wniosek o zakończenie urlopu wychowawczego, a następnie wystąpić o wypłatę zasiłku macierzyńskiego do ZUS.

Warto również wspomnieć o szczególnych przypadkach związanych z chorobą pracownika podczas urlopu wychowawczego, która uniemożliwia sprawowanie opieki nad dzieckiem. Jeśli pracownik udokumentuje swoją niezdolność do opieki oraz przerwie urlop wychowawczy, może ubiegać się o świadczenia chorobowe. Orzecznictwo sądów (np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 lutego 2018 r., sygn. akt III AUa 455/17) podkreśla, że w takich przypadkach decydujące znaczenie mają okoliczności faktyczne oraz ciągłość ubezpieczenia.

Każdy przypadek wyjątkowy wymaga jednak dokładnej analizy prawnej, a ZUS ma prawo do szczegółowej weryfikacji składanych wniosków. Pracownicy, którzy znajdują się w takich sytuacjach, powinni skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie pracy i ubezpieczeniach społecznych, aby upewnić się, że ich wniosek zostanie poprawnie złożony i rozpatrzony.

Procedura ubiegania się o świadczenia po przerwaniu urlopu wychowawczego

Aby uzyskać zasiłek macierzyński lub chorobowy po przerwaniu urlopu wychowawczego, konieczne jest przeprowadzenie określonych procedur administracyjnych i spełnienie wymagań formalnych. Podstawowym krokiem jest złożenie wniosku o przerwanie urlopu wychowawczego. Zgodnie z art. 1863 Kodeksu pracy, pracownik musi poinformować pracodawcę o zamiarze powrotu do pracy na co najmniej 30 dni przed planowaną datą powrotu.

Po zakończeniu urlopu wychowawczego pracownik powinien upewnić się, że jest formalnie objęty ubezpieczeniem chorobowym. W przypadku zasiłku chorobowego konieczne jest dostarczenie zaświadczenia lekarskiego (formularz ZUS ZLA, czyli popularne „L4”) w terminie 7 dni od jego wystawienia. Brak terminowego dostarczenia dokumentacji może skutkować odmową wypłaty świadczeń przez ZUS.

W przypadku zasiłku macierzyńskiego pracownik musi dostarczyć akt urodzenia dziecka oraz odpowiedni wniosek o wypłatę świadczenia do pracodawcy lub bezpośrednio do ZUS. Jeśli przerwanie urlopu wychowawczego wynika z konieczności skorzystania z zasiłku macierzyńskiego, warto pamiętać, że decyzja o przerwaniu urlopu musi być odpowiednio udokumentowana.

Od 2025 roku wprowadzono zmiany, które umożliwiają składanie wszystkich wniosków drogą elektroniczną za pośrednictwem platformy PUE ZUS. Jest to znaczne ułatwienie dla osób korzystających z takich świadczeń, ponieważ przyspiesza to proces rozpatrywania wniosków oraz eliminuje konieczność osobistego odwiedzania placówek ZUS.

Dodatkowo ZUS może weryfikować okoliczności przerwania urlopu wychowawczego, aby wykluczyć sytuacje, w których świadczenia są nadużywane. Warto więc upewnić się, że wszystkie dokumenty są zgodne z wymogami i odzwierciedlają faktyczne potrzeby pracownika. W razie wątpliwości warto skorzystać z pomocy prawnika, aby przygotować poprawny wniosek i uniknąć problemów z ZUS.

Przestrzeganie formalności oraz terminów to klucz do sprawnego uzyskania świadczeń po zakończeniu urlopu wychowawczego.

Zasiłek macierzyński i chorobowy podczas urlopu wychowawczego to kwestie skomplikowane, ale możliwe do rozwiązania dzięki odpowiedniemu zastosowaniu przepisów prawa. Kluczowe jest zrozumienie, że te świadczenia nie mogą być kumulowane, jednak istnieją mechanizmy pozwalające na skorzystanie z nich w odpowiednich okolicznościach. Pamiętajmy, że w przypadku wątpliwości warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie pracy i ubezpieczeniach społecznych.

Zachęcamy do skorzystania z naszych usług dostępnych na: www.kpi.com.pl

§ Zasiłek macierzyński i zasiłek chorobowy podczas urlopu wychowawczego