Zatarcie skazania to istotna instytucja w polskim prawie karnym, która pozwala osobom skazanym na usunięcie skutków prawnych wyroku po spełnieniu określonych warunków. Dzięki temu skazanie uważa się za niebyłe, a informacje o nim zostają usunięte z Krajowego Rejestru Karnego (KRK). Jest to kluczowe dla osób pragnących powrócić do normalnego życia po odbyciu kary, umożliwiając im m.in. podjęcie pracy w zawodach wymagających niekaralności czy pełnienie funkcji publicznych.

Podstawę prawną zatarcia skazania stanowi art. 106 oraz art. 107 Kodeksu karnego (k.k.). Zgodnie z art. 106 k.k., z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe, a wpis o skazaniu usuwa się z rejestru skazanych. Natomiast art. 107 k.k. precyzuje terminy i warunki zatarcia skazania w zależności od rodzaju i wysokości orzeczonej kary. § Zatarcie skazania

Ten tekst przeczytasz w 6 minut

Zatarcie skazania 

Czym jest zatarcie skazania? Definicja i znaczenie prawne

Zatarcie skazania to proces prawny, w wyniku którego skazanie przestaje wywoływać skutki prawne, a osoba skazana zostaje uznana za niekaraną. Oznacza to, że po zatarciu skazania informacje o wyroku są usuwane z Krajowego Rejestru Karnego, a osoba ta może legalnie oświadczyć, że nie była karana.

Zgodnie z art. 106 k.k., „z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe; wpis o skazaniu usuwa się z rejestru skazanych”. Oznacza to, że po zatarciu skazania wszelkie ograniczenia wynikające z wcześniejszego skazania przestają obowiązywać.

Instytucja zatarcia skazania ma na celu wspieranie procesu resocjalizacji i reintegracji społecznej osób skazanych. Umożliwia im powrót do normalnego życia, podjęcie zatrudnienia w zawodach wymagających niekaralności oraz pełnienie funkcji publicznych. Jest to szczególnie istotne w kontekście polityki karnej nastawionej na resocjalizację i reintegrację skazanych ze społeczeństwem.

W orzecznictwie podkreśla się, że zatarcie skazania ma na celu umożliwienie skazanemu powrotu do społeczeństwa i pełnego w nim funkcjonowania. Przykładowo, w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2019 r., sygn. II KK 94/18, stwierdzono, że „zatarcie skazania jest instytucją prawa karnego materialnego, której celem jest uznanie skazania za niebyłe po spełnieniu określonych warunków, co ma umożliwić skazanemu pełny powrót do społeczeństwa”.

W praktyce oznacza to, że po zatarciu skazania osoba skazana nie figuruje w rejestrach karnych, co może mieć istotne znaczenie przy ubieganiu się o pracę, licencje czy zezwolenia wymagające niekaralności. Daje to skazanemu realną szansę na reintegrację i odbudowę swojego życia zawodowego oraz społecznego.

Terminy zatarcia skazania w zależności od rodzaju kary

Terminy zatarcia skazania są ściśle określone w art. 107 k.k. i zależą od rodzaju oraz wysokości orzeczonej kary. Poniżej przedstawiamy szczegółowe terminy dla poszczególnych rodzajów kar:

• Kara grzywny:
• Kara ograniczenia wolności:
  • Zatarcie skazania następuje z mocy prawa po upływie 3 lat od wykonania, darowania lub przedawnienia wykonania kary. 
• Kara pozbawienia wolności do 3 lat:
  • Standardowo zatarcie skazania następuje z mocy prawa po upływie 10 lat od wykonania, darowania lub przedawnienia wykonania kary.
  • Jednakże, sąd może na wniosek skazanego zarządzić zatarcie skazania już po upływie 5 lat, pod warunkiem że skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego. 
• Kara pozbawienia wolności powyżej 3 lat oraz kara 25 lat pozbawienia wolności:
  • Zatarcie skazania następuje z mocy prawa po upływie 10 lat od wykonania, darowania lub przedawnienia wykonania kary. 
• Kara dożywotniego pozbawienia wolności:
  • Zatarcie skazania następuje z mocy prawa po upływie 10 lat od darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania. 
• Odstąpienie od wymierzenia kary:
  • W sytuacji, gdy sąd odstąpił od wymierzenia kary, zatarcie skazania następuje z mocy prawa po upływie 1 roku od wydania prawomocnego orzeczenia. 
• Należy pamiętać, że jeżeli orzeczono środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed ich wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem ich wykonania. Podobnie, zatarcie skazania nie może nastąpić przed wykonaniem środka zabezpieczającego. 
• Warto również zwrócić uwagę, że w przypadku skazania na karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat, istnieje możliwość wcześniejszego zatarcia skazania na wniosek skazanego, co może być istotne dla osób pragnących szybciej uzyskać status osoby niekaranej.
• Powyższe terminy i zasady wynikają z przepisów Kodeksu karnego, w szczególności z art. 107. Zrozumienie tych regulacji jest kluczowe dla osób skazanych, które chcą wiedzieć, kiedy ich skazanie ulegnie zatarciu i jakie warunki muszą zostać spełnione, aby to nastąpiło.

Zatarcie może nastąpić wcześniej na wniosek skazanego, jeżeli od zakończenia odbywania kary upłynęło co najmniej połowa ustawowego okresu. Sąd rozpatruje taki wniosek, biorąc pod uwagę postawę skazanego i jego dotychczasowe zachowanie.

Orzecznictwo potwierdza, że wcześniejsze zatarcie skazania jest możliwe, gdy spełnione są określone warunki. Wyrok Sądu Najwyższego z 10 września 2018 r. (V KK 217/18) podkreślił, że kluczową rolę odgrywa brak powrotu do przestępczości oraz pozytywna ocena społeczna skazanego.

Procedura zatarcia skazania – krok po kroku

Zatarcie skazania może nastąpić automatycznie z mocy prawa lub na wniosek skazanego, w zależności od rodzaju i wysokości orzeczonej kary oraz spełnienia określonych warunków.

Zatarcie z mocy prawa następuje po upływie ustawowo określonych terminów od wykonania, darowania lub przedawnienia wykonania kary. W takich przypadkach nie jest wymagana żadna inicjatywa ze strony skazanego ani dodatkowe postanowienie sądu. Po upływie odpowiedniego okresu skazanie uważa się za niebyłe, a wpis o nim zostaje usunięty z Krajowego Rejestru Karnego (KRK).

Zatarcie na wniosek skazanego dotyczy sytuacji, w których prawo przewiduje możliwość wcześniejszego zatarcia skazania przed upływem standardowego terminu. Przykładem jest skazanie na karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat. W takim przypadku, zgodnie z art. 107 § 2 Kodeksu karnego, sąd może na wniosek skazanego zarządzić zatarcie skazania po upływie 5 lat, pod warunkiem że skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego.

Procedura składania wniosku o zatarcie skazania obejmuje następujące kroki:

1. Sporządzenie wniosku: Skazany lub jego pełnomocnik powinien przygotować pisemny wniosek o zatarcie skazania. Wniosek ten powinien zawierać:

1. dane osobowe skazanego (imię, nazwisko, PESEL, adres zamieszkania);
2. informacje dotyczące wyroku (sygnatura akt, data wydania, sąd, który wydał wyrok);
3. uzasadnienie wniosku, w którym należy wykazać, że spełnione zostały ustawowe przesłanki do zatarcia skazania, w tym przestrzeganie porządku prawnego przez wymagany okres.
4. Złożenie wniosku: Wniosek należy złożyć do sądu, który wydał wyrok w pierwszej instancji. Można to zrobić osobiście w biurze podawczym sądu lub przesłać pocztą.
5. Opłata sądowa: Złożenie wniosku o zatarcie skazania podlega opłacie sądowej. Wysokość opłaty oraz sposób jej uiszczenia określają przepisy ustawy o kosztach sądowych w sprawach karnych.
6. Rozpoznanie wniosku: Sąd rozpatruje wniosek na posiedzeniu niejawnym, co oznacza, że nie jest wymagana obecność skazanego ani jego pełnomocnika. Sąd bada, czy spełnione zostały ustawowe przesłanki do zatarcia skazania, w szczególności czy upłynął wymagany okres od wykonania kary oraz czy skazany przestrzegał porządku prawnego.
7. Postanowienie sądu: Jeśli sąd uzna, że wszystkie warunki zostały spełnione, wydaje postanowienie o zatarciu skazania. W przeciwnym razie wniosek zostanie oddalony. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie do sądu wyższej instancji.

Warto podkreślić, że zatarcie skazania nie następuje automatycznie w przypadku wszystkich rodzajów kar. Dlatego ważne jest, aby skazany lub jego pełnomocnik monitorowali terminy i, w razie potrzeby, składali odpowiednie wnioski. W praktyce, zatarcie skazania pozwala na usunięcie wpisu o skazaniu z KRK, co ma istotne znaczenie dla dalszego życia zawodowego i społecznego skazanego.

Skutki prawne i społeczne zatarcia skazania

Zatarcie skazania wywołuje istotne skutki zarówno w sferze prawnej, jak i społecznej, wpływając na dalsze życie osoby, której skazanie zostało zatarte.

Skutki prawne zatarcia skazania obejmują:

• Uznanie skazania za niebyłe: Zgodnie z art. 106 Kodeksu karnego, z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe, a wpis o skazaniu usuwa się z rejestru skazanych. Oznacza to, że w świetle prawa osoba ta jest traktowana tak, jakby nigdy nie była skazana.
• Usunięcie wpisu z Krajowego Rejestru Karnego (KRK): Po zatarciu skazania informacje o wyroku są usuwane z KRK. Dzięki temu osoba ta może uzyskać zaświadczenie o niekaralności, co jest często wymagane przy ubieganiu się o pracę czy licencje zawodowe.
• Przywrócenie pełni praw publicznych i obywatelskich: Zatarcie skazania powoduje, że wszelkie ograniczenia wynikające z wcześniejszego skazania przestają obowiązywać.

W orzecznictwie podkreśla się, że zatarcie skazania powinno służyć realnej reintegracji. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 23 marca 2020 r. (II AKz 77/20) wskazuje, że osoby skazane, które pozytywnie przeszły proces resocjalizacji, mają prawo do drugiej szansy.

Jak zwiększyć szanse na pozytywne rozpatrzenie wniosku o zatarcie skazania?

Aby zwiększyć szanse na pozytywne rozpatrzenie wniosku, warto:

• Przedstawić dowody na resocjalizację, np. zaświadczenia o niekaralności w okresie próby,
• Wskazać stabilność życiową i zawodową,
• Unikać konfliktów z prawem,
• Skorzystać z pomocy doświadczonego adwokata.

Zatarcie skazania to szansa na nowy start dla osób, które odbyły karę i chcą wrócić do społeczeństwa. Warto znać swoje prawa i korzystać z tej instytucji w odpowiednim momencie.

Zachęcamy do skorzystania z naszych usług dostępnych na: www.kpi.com.pl

§ Zatarcie skazania