Zachowek ma na celu ochronę najbliższych zmarłego, pominiętych w dziedziczeniu ustawowym. Najprościej zachowek można zdefiniować jako ułamek w wysokości 1/2 wartości udziału spadkowego, który przypadłby uprawnionemu do zachowku, gdyby spadkodawca w testamencie nie zapisał majątku komuś innemu. § Jak uniknąć zapłaty zachowku?
Komu przysługuje zachowek?
Zgodnie z art. 991 § 1 Kodeksu Cywilnego zachowek należy się najbliższym spadkodawcy – dzieciom, wnukom, małżonkowi, rodzicom, jeżeli zostali pominięci w testamencie lub w darowiznach zrealizowanych przed jego śmiercią.
Jak uniknąć zapłaty zachowku?
Aby uniknąć zapłaty zachowku, można powołać się na wydziedziczenie uprawnionego, niegodność dziedziczenia uprawnionego, zrzeczenie się przez niego prawa do zachowku, zasady współżycia społecznego, okresy przedawnienia czy wreszcie umowę dożywocia.
Wydziedziczenie
Pierwszym sposobem na uniknięcie zapłaty zachowku jest wydziedziczenie.
Poprzez wydziedziczenie spadkodawca pozbawia swoich zstępnych, małżonka oraz rodziców prawa do zachowku, w przypadku gdy dopuścili się oni określonych w przepisach prawa zachowań. Wydziedziczenie, wraz z jego przyczyną powinno zostać sporządzone w formie aktu notarialnego.
Za wydziedziczenie uznaje się również sytuację, gdy spadkodawca w testamencie pozbawia spadkobiercy przypadającego mu z mocy ustawy udziału w spadku. Takie działanie, określane mianem testamentu negatywnego, nie powoduje jednak utraty prawa do zachowku.
Niegodność dziedziczenia
Zgodnie z obowiązującym prawem nie każdy może być spadkobiercą, nawet w przypadku dziedziczenia testamentowego, jak i ustawowego. W wyniku swojego zachowania wobec spadkodawcy, spadkobiercy mogą zostać uznani za niegodnych dziedziczenia. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, podstawą dla uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia są przyczyny natury etycznej i założenie, że ten, kto zwrócił się przeciwko spadkodawcy nie powinien otrzymać ze spadku żadnych korzyści. Co ważne, niegodność dziedziczenia jest stwierdzana przez wyrok sądowy.
Zrzeczenie się dziedziczenia
Trzeci sposób pozwalający na uniknięcia zachowku to zawarcie umowy zrzeczenia się dziedziczenia. Skutki umowy zrzeczenia dotyczą jednak nie tylko osoby podpisującej tę umowę, ale również jego zstępnych (o ile umowa nie stanowi inaczej), a więc jej dzieci i wnuków. Co ważne, umowa zrzeczenia się dziedziczenia musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego.
Zasady współżycia społecznego
Problemem obniżenia zachowku w oparciu o zasady współżycia społecznego zajął się Sąd Najwyższy. Sąd Najwyższy w swoich rozważaniach skupił się przede wszystkim na możliwości obniżenia wysokości zachowku w oparciu o art. 5 Kodeksu cywilnego. Możliwość taka została przyznana jedynie w zupełnie wyjątkowych sytuacjach, a na dodatek w ograniczonym zakresie.
Należy podkreślić, iż Sąd Najwyższy nie wykluczył definitywnie możliwości pozbawienia uprawnionego zachowku w oparciu o zasady współżycia społecznego, jednak w orzecznictwie Sądów powszechnych dominuje przekonanie, iż zachowku nie można wykluczyć w oparciu o przedmiotowy artykuł.
Z jednej strony dlatego, że zachowek jest szczególną instytucją mającą zabezpieczyć interesy majątkowe uprawnionego do zachowku nawet wbrew woli spadkodawcy. Po drugie, dlatego, że przeważa pogląd zgodnie, z którym art. 5 Kodeksu cywilnego przy wydawaniu wyroku o zachowek można stosować jedynie pomocniczo, mając na uwadze, że jego stosowanie nie może trwale pozbawić uprawnionego przysługującego mu prawa podmiotowego.
Przedawnienie
Termin przedawnienia roszczenia o zapłatę zachowku wynosi 5 lat. W przypadku, gdy spadkodawca nie sporządził testamentu, termin przedawnienia należy liczyć od dnia otwarcia spadku, czyli od śmierci spadkodawcy. Jeżeli spadkodawca pozostawił testament, to za datę początkową, uznaje się datę ogłoszenia testamentu.
Umowa dożywocia
Umowa o dożywocie polega na tym, iż w zamian za przeniesienie własności nieruchomości jej nabywca zobowiązuje się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie. W takim wypadku nieruchomość ta nie stanie się częścią masy spadkowej, a więc nie wejdzie w skład spadku.
Zapraszamy do zapoznania się z pełną ofertą pomocy prawnej w zakresie sprawy spadkowe oraz zachowek naszej kancelarii www.kpi.com.pl
§ Jak uniknąć zapłaty zachowku?